لیبرالیسم، دولت رفاهی، شگرد سرمایه داری

هدف از از این نوشتار تبیین لیبرالیسم و نظام سرمایه داری و نقش آن درجامعه ی سیاسی، اجتماعی و بخ خصوص اقتصادی ایران است.

با مطالعه ی این نوشتار تا حدودی با عوامل گرانی و ترویج سرمایه داری در جامعه ی ایران آشنا می شوید.

در ابتدا به گونه های لیبرالیسم می پردازیم.

گونه های لیبرالیسم

1- لیبرالیسم فرهنگی: یعنی جانبداری از آزادیهای فردی و اجتماعی مانند ازادی اندیشه  و بیان و گسترش فرصتهای ازادی و انعطاف پذیری اخلاقی و... می باشد.

2- لیبرالیسم دینی: به این معنا که دین امری فردی  و شخصی است و باورهای دینی احساس درونی و غایب از حواس انسان نیست، بلکه تجربه ی دینی مانند تجربه های حسی از احساس زنده و غیر غایب حکایت دارد و حقایق دینی با هیچ مقطع تاریخی و فرهنگی خاصی گره نخورده است.

3- لیبرالیسم اخلاقی: از آنجا که در لیبرالیسم هیچ قانون کلی  اخلاقی وجود ندارد، لذا معیار تشخیص دهنده ی خوب و بد خود انسان است. بنابراین، امیال ظاهری افراد همان امیال واقعی آنها است و باید مورد احترام قرار گیرد؛ یعنی لیبرالیسم اخلاقی، اعتقاد به یکی آیین تساهل گرا، انعطاف پذیر و اباحی مسلک در آموزه های اخلاقی است.

4- لیبرالیسم اقتصادی: یعنی حفظ آزادی  اقتصادی و دفاع از حریم مالکیت خصوصی و سرمایه داری و دخالت حداقلی دولت بر فعالیت های اقتصادی افراد یا عدم دخالت دولت و هر عامل خارجی در اقتصاد افراد.

5- لیبرالیسم سیاسی: بر اساس لیبرالیسم سیاسی باورها و اعتقادات هرکس درحوزه ی فردی و شخصی محترم است. دولت باید زمینه را فراهم کند که هر شخصی بتواند برای انجام مراسم مذهبی خود آزادی عمل داشته باشد.لیبرال است که جوهر اندیشه ی او کوششی برای تهدید قدرت خودکامه بود و جالب آن است که هدف افراد از ورود به جامعه مدنی و تبعیت از دولت را حفظ مالکیت شخصی می دانست.

اما باید توجه داشت که لیبرالیسم دارای اصول و مبانی است که مهم ترین آنها را در ذیل بیان می کنیم.

1- فردگرایی(اصالت فرد): فردگرایی جوهره  و رکن بسیار مهم لیبرالیسم است.فردگرایی، یعنی فرد و حقوق او بر همه چیز مقدم است. اگر دولت هم تشکیل شده است، باید در خدمت خواسته های افراد جامعه باشد.

2- اصالت آزادی: یعنی آزادی فوق  همه ی ارزشهاست. بر اساس این اصل، انسان هر خواسته ای که دارد، اعم از بی بند و باری  جنسی و خلاف دین و اخلاق و غیره، باید آن را محترم شمرد و به او آزادی داد، و ایجاد هرگونه مانع در این راه جایز نیست. به عبارت دیگر، هیچ چیز در برابر خواسته های من مهم نیست. مهم آن است که من می خواهم. و...

Ø     باید توجه داشت که سود و لذت دو بال اصلی لیبرالیسم هستند.

آنتونی آربلاستر در کتاب ظهور و سقوط لیبرالیسم می نویسد: لیبرالیسم از آغاز همزاد و همراه سکولاریسم( جدایی دین از دولت)، مدرنیسم یا سنت ستیزی، فلسفه اختیار یا جبر ستیزی، بازار آزاد، رقابت کامل، فردگرایی، مشارکت سیاسی، نظام نمایندگی، عقل گرایی، ترقی خواهی و علم گرایی بوده است و تاکید آن بر حفظ تنوع در همه ی حوزه های زندگی است. از این رو ضد وحدت گرایی، تمرکز گرایی، انحصار گرایی، و اقتدار گرایی است.

لیبرالیسم کلاسیک

در رابطه با لیبرالیسم کلاسیک به یاداشتی از اشهید سید مرتضی آوینی اشاره می کنیم که می نویسد: نگاهی به شهر بینداز! عقل غربی سیطره یافته و وجود بشر را در دایره المعارف خویش معنی کرده است، بی دردی و لذت پرستی، توجیه عقلانی یافته است و از میدان های ورزشی تا کلاس های دانشگاه رب النوع تمتع کرده است که پرستیده می شود و باز در این میان بسیج و حزب الله تنها غریب است و با آن چوب زیر بغل و پای مصنوعی و دست فلج، چشم پلاستیکی و موی کوتاه و محاسن و لباس ساده و فقیرانه و لبخند معصومانه مظهری است از یک دوران سپری شده که با خونین شهر آغاز شده و در والفجر 10 به پایان رسیده و بعد از مرصاد از ظاهر اجتماع به باطن آن هجرت کرد و بیماردلان را در این غلط انداخت که دیگر تمام شد. نه...!

فی الواقع لیبرالیسم کلاسیک را باید اینگونه تفسیر کرد: تفکرات پوسیده ای که خود به باطل بودن خود رسیده اند و برای نجات به هر دست آویزی می آویزند. این نحله در اولین مرحله ی سقوط خود به مفهوم دولت رفاهی پناه برد.

لیبرالیسم کلاسیک و اصول آن:

1- اصل آزادی: مفهوم آزادی در کشورهایی مطرح گردید که آبستن انقلاب صنعتی بودند و انقلاب صنعتی پدیدآورنده ی ابزار و اسباب نیرومندی برای تولید ثروت بود که منجر به شکاف میان صنعت قبل و بعد ازآن گردید. این امر باعث شد تا کارگاههای مبتنی به روش سنتی ورشکسته و تعطیل شود و تنها تجار دارای سرمایه های کلان بتوانند کارخانه های مدرن را تصاحب نمایند به فعالیت بپردازند و پس از انقلاب صنعتی بود که شکاف  بین اغنیا و فقرا بیشتر شده و جامعه به صورت دو قطبی در آید.در چارچوب فلسفه ی آزادی، هیچ مقامی نمی توانست آزادی فعالیت اقتصادی مدنظر سرمایه داران را محدود کنند.

2- اصل برابری: این اصل برای کنترل بر اصل آزادی  مطرح شد اما چیزی که از این اصل خارج شد عدم برابری در اقتصاد بود که به از بین رفتن تولیدکنندگان کوچک و صاحبان حرفه منجر گردید و برابری در سطح قضایی و اجتماعی نیز شعاری بود که پس از انقلاب صنعتی بر روی کاغذ ماند.

دولت رفاهی

در سالهای رکود اقتصادی لیبرال ها به این نتیجه رسیدند که برای حفظ لیبرالیسم باید در پوستین جدیدی وارد شوند و آن چیزی بود به نام دولت رفاهی.

این اولین باری نبود که لیبرالیسم به اصول خود پشت پا میزد و برای آن توجیه می آورد.اما مهمترین زمان بود؛ آرمان اقتصاد آزاد دیگر جواب گو نبود، مردم چیزی برای مصرف نمی توانستند به دست آورند تا تولیدی وجود داشته باشد. احساس حقارت قشر ضعیف در مقابل اغنیا به عقده های فرو خورده ای بدل شده بود که نمی شد انفجار آن را پیش بینی نمود.

حال نیاز بود تا همزمان با برنامه های اقتصادی که زمینه ملاحظه دولت را در اقتصاد فراهم میکرد اسطوره کمونیسم به عنوان ملجا بشریت شکسته شود.

در این دوران زنان به عنوان کارگران مطلوب با میزان حقوق جزئی به بهانه افزایش حقوق اجتماعی در کارخانه های مهمات سازی و غیره به کارگرفته شدند.

قوانینی به ظاهر اصلاحی مورد تصویب قرار گرفت که هرچند رنگ و بوی سوسیالیستی داشت اما کمکی بود برای سرمایه داران.به این ترتیب دولت با تصویب قوانینی، یک نظام بیمه های اجتماعی به وجود آوردکه برای بیماران، سالخوردگان و بیکاران تسهیلاتی در حدود حداقل معیشت در برداشت.

نتیجه گیری

سخن آخر اینکه دولت های لیبرال و علی الخصوص آمریکا هیچ وقت در طول دوران حکومت های خود حتی به مردم و شهروندان خود توجهی نداشته و تنها در زمان هایی که بحران های اقتصادی گریبان گیر این نظام ها شده است با تغییر روش جزئی مدام به فریب مردم پرداخته و با استفاده از ظرفیت های آن چه نیروی انسانی که برای  جنگ نیاز است و چه پرداخت مالیات ها نه تنها به شعارهای خود از قبیل آزادی، عدم مداخله دولت و برابری پایبند نماندند بلکه از هر فرصتی برای چپاول مردم خود استفاده کرده اند.

پس باید گفت این نسخه هایی که اکنون برخی لیبرال ها برای مردم پیچیده اند مربوط به اواخر قرن 20 است که هیچ نتیجه ای جز رگود و شکست اقتصادی در پی نداشته است.

اینها نسخه هایی نیست که بتوان به آن اعتماد کرد. تنها راه خروج از رکود همان فرمایش امام خامنه ای است که در مورد اقتصاد مقاومتی و تکیه بر نیروهای داخلی داشتند.

در پایان باید گفت تو بخوان حدیث مفصل از این مجمل.

تهیه و تنظیم: حجت الاسلام رضوی طباطبایی