روسیه؛ تنها گزینه همکاری‌های هسته‌ای

 در حالی که روزهای نهایی به موعد مقرر توافق جامع هسته ای سپری می شود، ایران و روسیه تفاهم نامه ساخت دو نیروگاه اتمی دیگر را به امضا رساندند.

 اقدامی که گفته شده در راستای نیازهای داخلی ایران به منظور تامین 20 هزار مگاوات برق صورت گرفته است. در عین حال یکی از محورهای مورد توجه در این همکاری، مساله تبادل سوخت است که در این باره برخی این اقدام را در راستای طرح آمریکا مبنی بر محدود نگه داشتن میزان ذخایر اورانیوم و انتقال آن به روسیه - که این مساله از سوی ایران تکذیب شد- و برخی آن را در راستای صرفه اقتصادی می دانند. بدین صورت که ایران پس از غنی سازی، سوخت را به روسیه انتقال داده و روسیه آن را تبدیل به میله های سوخت قابل استفاده در نیروگاه های هسته ای می کند. با این حال تا زمان دستیابی به توافق هسته ای، روسیه تنها گزینه ای است که آمادگی خود را برای تامین نیازهای داخلی ایران اعلام کرده است. در این باره با حسن بهشتی پور، کارشناس مسایل آسیای میانه و قفقاز گفت وگوی کوتاهی داشته ایم که در ادامه می خوانید:

 در سفر رییس سازمان انرژی اتمی به روسیه، تفاهم نامه احداث دو نیروگاه جدید اتمی به امضا رسید. رجوع دوباره ایران به روسیه برای تاسیس نیروگاه اتمی با چه هدفی دنبال می شود؟

ایران نیازمند تولید 20 هزار مگاوات برق اتمی است که در حال حاضر تنها هزار مگاوات آن از طریق نیروگاه بوشهر تامین می شود. این در حالی است که ایران تنها کشور خاورمیانه است که برق اتمی تولید می کند. اگر مذاکرات هسته ای به نتیجه برسد، ایران می تواند با هر کشوری در زمینه ساخت نیروگاه های اتمی به منظور تامین نیازهای داخلی، همکاری داشته باشد، اما تا زمانی که توافق حاصل نشده، تنها کشوری که آمادگی خود را برای تاسیس نیروگاه های هسته ای به منظور برآوردن نیازهای داخلی ایران اعلام کرده، روسیه است. در همین راستا نیز آقای صالحی سفری به روسیه داشته و با مسئولان شرکت دولتی روس اتم، تفاهم نامه تاسیس دو نیروگاه دیگر در بوشهر را به امضا رسانده است. البته این توافق هنوز نهایی نشده است. بنابراین باید در نظر داشت تنها یک گزینه وجود داشته و قدرت انتخاب نداشتیم. در عین حال باید قرارداد به گونه ای تنظیم شود که مشکلات گذشته در مورد نیروگاه بوشهر و تحویل آن توسط روس ها تکرار نشود. روسیه در گذشته چندین بار تحویل نیروگاه را به دلیل عدم پرداخت پول به تاخیر انداخت. شرکت روس اتم همواره این تاخیر را متوجه ایران می دانست. اما همه اینها یک بهانه بود، زیرا نیروگاه بوشهر نخستین پروژه برقی اتمی روسیه پس از فروپاشی شوروی سابق است. حتی در داخل شوروی هم تجربه ساخت نیروگاه اتمی وجود نداشت. از این رو امیدواریم در قرارداد جدید پیش بینی های لازم صورت گیرد تا روسیه تعهدات لازم برای پروژه تولید برق هسته ای بوشهر 2 را در زمان تعیین شده، محقق کند.

آی توافق با روس ها بر مذاکرات هستهای با 1+5 تاثیر می گذارد؟ آیا ایران می تواند بر اساس توافق نامه ژنو که گفته شده ظرفیت غنی سازی بر اساس احتیاج داخلی صورت می گیرد، این اقدام خود را توجیه کند؟

می توان گفت تا حدی این مساله می تواند مذاکرات را تحت تاثیر قرار دهد. اما به شرط آنکه نوع تامین سوخت بوشهر 2 تعریف شود. بدین مفهوم که روسیه در نیروگاه بوشهر1 تعهد کرده که تا پایان سال 2021 سوخت نیروگاه را تامین کند و پسماند سوخت را نیز در اختیار بگیرد. از این رو باید دید که در بوشهر 2 نیز روس ها تامین کننده سوخت هستند یا ایران سوخت را به روسیه داده و سپس روسیه با ضمانت هایی که دارد، آن را تبدیل به میله های سوخت می کند. این مساله به نوع قرارداد بستگی دارد. شاید هم ممکن است روس ها کل مساله تامین سوخت نیروگاه بوشهر 2 را به ایران بسپارند.

درباره سازو کارهایی برای مبادله سوخت هسته ای با طرف روسی تبادل نظر کرده اند. پیش از این یک نشریه آمریکایی مدعی شده بود که ایران بر سر میزان غنی سازی و نحوه تبادل سوخت با توجه به ذخایر خود، به توافق رسیده است. آیا این تبادل سوخت بر همین اساس است؟

اگر منظور نشریه آمریکایی، ذخایر ایران است که در این باره آقای آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی همواره در گزارش های خود میزان آن را به دقت مشخص کرده است. آمریکایی ها طرحی دارند مبنی بر اینکه به منظور حصول اطمینان از فعالیت های هسته ای ایران که به سمت نظامی سوق یابد، ذخایر اورانیوم به میزانی باشد که زمان کافی برای تولید در اختیار نداشته باشد. از این رو ایران درصدی از غنی سازی را به روسیه تحویل دهد تا روسیه نیز آن را در نیروگاه بوشهر استفاده کند. این مساله با آنچه آقای صالحی گفته متفاوت است. مساله تبادل سوخت مطرح شده است که ایران اورانیوم غنی سازی شده خود را به روسیه تحویل دهد تا تبدیل به میله های سوخت شود. حتی خود روس ها نیز سوخت خود را به فرانسه تحویل می دهند و فرانسه آن را تبدیل به سوخت مورد استفاده در نیروگاه های اتمی می کند؛ این بدان معنی نیست که روسیه توان چنین کاری ندارد، بلکه مساله صرفه اقتصادی و همکاری های دو طرفه است. نیروگاه های اتمی با یکدیگر متفاوت هستند. در حال حاضر فعالیت رآکتور تهران که برای ایزوتوپ های دارویی است، با نیروگاه بوشهر متفاوت است. آمریکایی ها به دنبال مساله گریز هسته ای هستند. آنها می گویند باید میزان غنی سازی اورانیوم در ایران به حدی باشد که زمان کافی برای اقدام و در نهایت ساخت بمب هسته ای در یک سال نداشته باشد. به همین دلیل بر روی میزان و نوع سانتریفیوژها حساس هستند. اقدام ایران و روسیه تنها در راستای همکاری دو جانبه است که می تواند توسط ایران یا هر کشور دیگری صورت گیرد. حتی ایران می تواند اورانیوم غنی شده را صادر کند. مهم دریافت ما به ازای آن است.