-
پنجشنبه, ۱۹ دی ۱۳۹۲، ۱۰:۲۳ ق.ظ
-
۲۸۸
بسم الله الرحمن الرحیم
موعظه و راهنمایی
موعظه و راهنمایی
امام ابو محمد همواره اصحاب خود را موعظه می فرمود و آنها را به یاد عالم آخرت می انداخت و از فتنه ها و فریبکاریهای دنیا بر حذر می داشت از جمله موعظه آن حضرت چنین است:
" انکم فی آجال منقوصت و ایام معدودت و الموت یاتی بغنت من بزرع خیرا یحصد غبطت و من بزرع شرا یحصد ندامت لکل زارع ما زرع لایسبق ابطی’ بحظه ولا یدرک حریص مالم یقدر له من اعطی خیرا فالله اعطاه و من وقی شرا فالله و قاه"
" ای مردم ! شما عمری کوتاه و روزهایی بر شمرده دارید و مرگ ناگهانی فرا می رسد هر کس بذر نیکی بکار د خوشی را درو کند و هر کس تخم بدی بکارد پشیمانی بدرود هر کشاورزی هر چه بکارد همان محصول اوست کسی که کند کار باشد بهره اش را می یابد و کسی که حریص است به آنچه مقدرش نیست نمی رسد هر کسی به خیر می رسد خدایش مرحمت کرده و هر کس از شری برهد خدایش رهانیده است:
این سخنان امام علیه السلام بیانگر اصل سخن واقعیتهای زندگی است زیرا که انسان – به فرموده امام – ایام عمر معینی دارد که نه بیشتر و نه کمتر می شود و مرگ ناگهان فرا می رسد بنابراین سزاوار است کسی که بر این حال است فریب نخورد و به حقوق دیگران تجاوز نکند و یقین داشته باشد که او به جزای عمل خود می رسد.
امام علیه السلام به اندیشیدن در امر خدای متعال با هدف ایمان دعوت فرموده و می گوید:
" لیست العبادت کثرت الصیام و الصلات و انما العبادت کثرت التعبد: التفکر فی امرالله..."
" عبادت به زیادی روزه و نماز نیست بلکه عبادت به زیادت تعبد یعنی اندیشیدن در امر خداست..."
امام علیه السلام دراحادیث خود بیان فرموده است که ریشه اعتقاد و ایمان به خدا ژرف نگری در امر خدا و نگرش به بدایع خلقت پروردگار است زیرا اینها هستند که انسان را به ایمان مطلق نسبت به آفریدگار بزرگ وا می دارند.
حکمت تشریع روزه
جعفر بن محمد حمزه علوی درباره حکمت تشریع روزه سوال کرد . امام علیه السلام در پاسخ وی فرمودند:
" فرالله تعالی الصوم لیجد الغنی مس الجوع فیحنو علی الفقیر"
"خدای تعالی روزه را از آن جهت واجب گردانیده است تا توانگر رنج گرستگی را لمس کند و بر مستمند وفقیر توجه نماید"
امام علیه السلام درباره فلسفه تشریع روزه با کوتاهترین و رساترین بیان سخن گفته است که روزه توانگر را به نیازمندیهای مردم فقیر و احساس به او وا می دارد به علاوه فواید روحانی و بهداشتی زیادی که بر آن مترتب است.
نکوهش مردمان دورو
امام علیه السلام منافقان را نکوهش کرده می فرماید:
" بیس العبد عبدایکون ذاوجهین وذالسانین بطری اخاه شاهدا ویاکله غایبا اعطی حسده و ان ابتلی خانه"
"چه بد است آن بنده خدایی که دو رو و دو زبان است در حضور برادرش او را می ستاید و پشت سر از او بدگویی می کند اگر چیزی ( به آن برادر دینی) برسد حسودی کند و اگر گرفتار شود بر او خیانت ورزد
براستی دورویی صاحبش را دروغگو، خیانتکار و دغلباز می سازد همان گونه که او را از هر چه حق و حقیقت است بسیار دور می کند. و از جمله مظاهر ناپاکی شخص دورو آن است . که برای رسیدن به مطامع نامشروع خود به دورویی متوسل می شود.
نصیحتی گرانقدر
امام علیه السلام برخی از یارانش را با این نصیحت گرانقدر و حکمت رسا بهره مند ساخته و فرموده است:
تا وقتی که برایت قابل تحمل است از درخواست چیزی از دیگران خودداری کن زیرا هر چیزی را خیر تازه ای است. پافشاری در درخواستها ارزش تو را از بین می برد. مگر این که دری به روی تو باز شود که شایسته ورود باشد! زیرا چقدر نزدیک است که دست رد به سینه ستمدیده بخورد. و چه بسار دگرگونیها نوعی از آداب خدای عزوجل باشد. نصیبها مراتبی دارد . بنابراین برای میوه ای که نرسیده شتاب مکن زیرا که هر میوه ای در وقت خودش می رسد و آن که امور تو را تدبیر می کند بهتر می داند که چه وقتی برای تو صلاح است . پس به آگاهی او در امور خود اطمینان کن و در همان آغاز نیازمندیهای خویش عجله مکن که دلتنگ خواهی شد و پرده نومیدی جلوتر خواهد افتاد. بدان که شرم و حیا اندازه ای دارد و اگر از آن مقدار زیاد شود ناتوانی است . جود و بخشش نیز اندازه ای دارد اگر از آن مقدار افزون گردد و لخرجی است و اقتصاد نیز حدی دارد پس اگر بیشتر شد بخل خواهد بود و شجاعت نیز اندازه ای دارد اگر از آن اندازه افزون شد بی باکی است.
سفارش حضرت امام حسن عسگری(ع) به شیعیان
شما را به تقوای الهی و پرهیزگاری در دینتان ، و کوشش و تلاش برای خدا، و راستگویی، و ادای امانت به هر که شما را امین شمرده است، نیکو کار باشد و یا بدکار، و سجده طولانی و همسایه داری خوب، توصیه می کنم که محمد(ص) به خاطر اینها آمده است . نماز را با جماعت ایشان ( شیعیان ) بخوانید و جنازه هایشان را تشییع کنید و از بیمارانشان عیادت نمایید و حقوق ایشان را بپردازید، زیرا هنگامی که فردی از شما پرهیزکار در دین و راستگو و امانتدار باشد و با مردم خوشرفتاری کند، می گویند: " این شیعه است و در نتیجه باعث خواشحالی ما می شود.
از خدا بترسید و زینت ما باشید، نه آن که باعث ننگ ما گردید، هر دوستی که هست به نفع ماجلب کنید و هر زشتی را از ما برطرف سازید، زیرا که هر چه از نیکی درباره ما گفته شود، سزاواریم و هر بدی که درباره ما بگویند، ما آنچنان نیستیم . ما را در کتاب خدا(قرآن) و خویشاوندی رسول خدا 6 حقی است، و از جانب خدا ما پاک داشته شده ایم و هر که جز ما چنین ادعایی کند، دروغگو ست. خدا را زیاد یاد کنید و فراوان به یاد مرگ باشید، و قرآن را زیاد تلاوت کنید و بر پیامبر(ص) بسیار صلوات بفرستید که در هر صلوات بر رسول خدا(ص) ده حسنه است. بدانچه شما را سفارش کردم، پاس دارید، شما را به خدا می سپارم و به شما درود می فرستم....
انتظارات و توقّعات امام حسن عسکرى(علیه السلام) به عنوان آخرین امامى که در جامعه حضور عینى داشته،
و بعد از او غیبت صغرى و کبرا فرزندش مهدى موعود (علیه السلام) آغاز مىگردد
و براى مدّت مدیدى مردم و جامعه از درک حضور او محروم خواهند بود قابل اهمّیت و دقّت است،
و مىتواند رهنمودهاى گرانبها و ارزشمندى باشد براى دوران غربت تشیّع و دورانى که غبار غم هجرت مولا و محبوبشان بر دلها و پیشانى آنها سایه افکنده است،
اینک به گوشههایى از انتظارات حضرتش مىپردازیم.
1- اندیشه و تفکر
اساس تمام پیشرفتهاى مادّى و معنوى بشر در طول تاریخ، اندیشه و تفکر از یک طرف، و سعى و تلاش و عمل از طرف دیگر بوده است.
اگر بشر قرن بیستم و بیست و یکم از نظر صنعتى و تکنولوژى به موفقیتهاى چشمگیرى دست یافته، بر اثر اندیشه و تلاش بوده است؛
چنان که پیشرفتهاى معنوى جوامع و افراد نیز بر اثر بهرهورى از توان عقل و تفکر و قدرت عمل و تلاش بوده است.
پیامبران، امامان و بندگان صالح الهى همگى اهل فکر و تعقل بودهاند،
در منزلت ابوذر امام صادق(علیه السلام) فرمود:
«بیشترین عبادت اباذر که رحمت خدا بر او باد، اندیشه و عبرت اندوزى بود » (6)
قرآن این کتاب الهى و آسمانى براى اندیشه و تفکر، ارزش والا و حیاتى قائل است
و زیباترین و رساترین سخنان را درباره ارزش دانش و تعقل، و دقّت و تفقه بیان نموده است .
در قرآن بیش از هزار بار کلمه «علم» و مشتقات آن که نشانه بارورى اندیشه است تکرار شده
و افزون بر 17 آیه به طور صریح انسان را دعوت به تفکر نموده، بیش از 10 آیه با کلمه «اُنظُرُوا؛ دقت کنید» شروع شده است.
بیش از پنجاه مورد کلمه عقل و مشتقات آن به کار رفته است و در چهار آیه نیز قاطعانه به تدبّر در قرآن امر شده است.
و همچنین از کلمه فقه و تفقه و امثال آن بهره جسته است.(8)
با توجه به این اهمّیت اندیشه و تفکّر است که امام حسن عسکرى (علیه السلام) از شیعیان خویش انتظار دارد، که اهل اندیشه و تفکر باشند.
لذا فرمود:
«عَلیکُم بِالفِکرِ فَاِنَّهُ حَیاة قَلب البَصیر وَ مَفاتیحُ اَبوابِ الحِکمَةِ ؛
بر شما باد به اندیشیدن! پس به حقیقت، تفکر موجب حیات و زندگى دل آگاه و کلیدهاى دربهاى حکمت است.(9)
انسانهایى که با عقل اندیشه نکنند و با چشم جانشان در دیدن حقایق دقّت بخرج ندهند در روز قیامت نابینا محشور مىشوند.
امام حسن عسکرى(علیه السلام) این حقیقت را با گوشزد کردن آیهاى از قرآن براى اسحاق بن اسماعیل نیشابورى در طىّ نامهاى چنین بیان مىکند:
«اى اسحاق! خداوند بر تو و امثال تو از آنهایى که مورد رحمت الهى قرار گرفته و همچون تو داراى بصیرت خدا دادى مىباشند، نعمت خویش را تمام کرده است...
پس به یقین بدان اى اسحاق که هرکس از دنیا نابینا بیرون رود، در آخرت هم نابینا و گمراه خواهد بود.
اى اسحاق!
چشمها نابینا نمىشوند، بلکه دلهایى که در سینهها هستند نابینا مىشوند. (بر اثر اندیشه نکردن)
و این سخن خداوند در کتاب متقن خویش است آنجا که از زبان انسان ستم پیشه بیان مىکند(10):
«پروردگارا چرا مرا نابینا محشور نمودى با این که داراى چشم بودیم؟
(خداوند در جواب) مىفرماید:
همان گونه که آیات ما براى تو آمد و تو آنها را فراموش کردى، امروز نیز تو فراموش خواهى شد.(11)»
گاه امام حسن عسکرى با گوشزد این خطر که عدهاى در جامعه عبادت را منحصر در انجام نماز و خواندن نمازهاى مستحبى و گرفتن روزههاى واجب و مستحب مىدانند،
بدون آنکه در رمز و راز آن اندیشه کنند و یا در زمان و اوضاع آن تعقل نمایند، جایگاه ویژه اندیشه و تفکر را اینگونه بیان مىفرماید:
«لَیست العِبادَةُ کَثرَةَ الصِّیامِ وَ الصَّلوةِ وَ اِنّما العِبادَةُ کَثرَةُ التفکُّرِ فى اَمرِ اللّه(12)؛
عبادت به بسیارى نماز و روزه نیست، همانا عبادت تفکر بسیار در امر خداوند است».
پی نوشتها :
----------------[size=84]
6. بحارالانوار، ج 22، ص 431.
7. سوره نحل، آیه 44؛سوره آل عمران، آیه 191 و سوره نحل، آیه 69.
8. آمار استخراج شده بر اساس اطلاعات کتاب «المعجم المفهرس» محمد فؤاد عبدالباقى (دارالحدیث القاهره) مىباشد.
9. محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج 8، ص 115 و الحکم الزاهرة، ج 1، ص 19.
10. على بن شعبه حرّانى، تحف العقول، ص 513 و 514.
11. سوره طه، آیه 126.
12. بحارالانوار، ج 71، ص 322، وسائل الشیعه، ج 11، ص 153 ؛ اصول کافى، ج 2 ص 55 و تحف العقول، ص 518.
فکر و اندیشه، و یا تامل و تدبر آنگاه ارزش حقیقى و عینى خویش را نشان مىدهد که منجر به ایمان و عمل و تلاش شود
وگرنه تفکرى که بدنبالش ایمان و عمل نباشد مطلوب و کارساز نیست .
به همین جهت آن حضرت تاکید فرمود که شیعیان به دو خصلت توجه داشته باشند :
دو خصلت است که برتر از آن چیزى نیست، ایمان به خداوند و فایده رساندن به برادران (دینى)»
3 - به یاد خدا و قیامتبودن
ایمان برگرفته از اندیشه بدنبال خود عمل و یاد خدا و همچنین انجام عبادت را در پى دارد،
به همین جهت یکى دیگر از انتظارات حضرت عسکرى ( علیه السلام) از شیعیان این است که خداوند و قیامت و رسول را فراموش نکنند .
چنان که فرمود:
زیاد به یاد خداو مرگ باشید و همواره قرآن بخوانید و بر پیامبر ( صلى الله علیه و آله و سلم) (و آل او) درود بفرستید . (14)
و هوشمندترین و زیرکترین افراد کسى است که به یاد بعد از مرگ باشد و وجدان خویش را براى رسیدگى به اعمال قاضى قرار دهد . (15)
پی نوشتها :
----------------
13 . تحف العقول، ص 518، حدیث 14 .
14 . همان، ص 487 .
15 . حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 16، ص 98 .
