ذبح فرصت اقتصادی پای مذاکره / «فکر نان کن که شینزو آبه!»

بمب‌های اتمی که ایالات متحده در ۱۹۴۵ دو تا از آن‌ها را بر سر ژاپن ریخت، برای همیشه مسیر تاریخ بشر را تغییر دادند.

 نه‌تن‌ها به‌خاطر عواقب جنگ جهانی دوم، بلکه ازاین‌رو که تهدید به جنگ اتمی، به سیاست‌ها و فرهنگ جهانی شکل تازه‌ای داد. دور از انتظار نیست که تاریخ‌دانان ساخت بمب اتم را لحظه‌ای حیاتی برای نوع بشر بدانند و حتی از مطالعۀ زندگی و تجربیاتِ افراد شرکت‌کننده در این پروژه نگذرند.
پس از گذر بیش از ۷۵ سال از انفجار بمب‌های اتمی، امروز نخست‌وزیر ژاپن در قامت واسطه امریکا برای شروع مذاکرات برای اولین بار در ۴۰ سال اخیر به ایران سفر می‌کند.

ژاپن، ایالت ۵۱‌ام آمریکا!
ژاپن که در بین مردم این سرزمین به خاستگاه خورشید معروف است به دلیل همین موقعیت استراتژیک، عملا همانند آلمان مستعمره آمریکا پس از جنگ جهانی دوم به حساب می‌آید. قانون اساسی این دو کشور توسط حقوقدانان ایالات متحده نوشته شده و هیچ یک از این دو کشور، ارتش مستقلی ندارند. مقامات هر دو کشور بدون اجازه آمریکا، حق تصمیم گیری کلان را نداشته و در مداخلات سیاسی دنیا هیچ تصرفی ندارند.
کشوری که قانون اساسی آن زیر سیطره‌ی آمریکا بوده و ارتش مستقلی ندارد و نقاط استراتژیک علمی و سیاسی آن کشور در اختیار مستشاران آمریکایی قرار دارد و همچنین با هدایت فرهنگی و اجتماعی و آکادمیک سرویس‌های آمریکایی اداره می‌شود، فقر در آن جامعه، به عنوان پاشنه‌ی آشیل یا تهدید برای آمریکا عمل خواهد کرد، لذا پیشرفت علمی در حوزه‌های مختلف غیر استراتژیک و گسترش رفاه عمومی قطعا در راستای اهداف ایالات متحده قرار دارد.
اما این عدم استقلال در تصمیم گیری نه تنها در مسائل بین المللی و استراتژیک ژاپن نمایان است بلکه در مسائل داخلی و تمامیت ارضی ژاپن هم وجود دارد تا حدی که حتی حقوق شهروندان ژاپنی پایمال می‌شود و این مسئله در طرح انتقال پایگاه نظامی آمریکا در اوکیناوا مشاهده شد. بنا بر توافق ژاپن و آمریکا در سال ۱۹۹۶، قرار شد نظامیان ارتش آمریکا مستقر در منطقه پرجمعیت اوکیناوا به محلی تقریبا خالی از سکنه منتقل شود. اما دنی تاماکی، فرماندار اوکیناوا که از مخالفان سرسخت این پروژه برای ساخت پایگاه در این منطقه است این تصمیم دولت را در منطقه خود به همه‌پرسی گذاشت ومردم ناحیه اوکیناوا برای قبول یا رد طرح دولت مبنی بر ساخت یک پایگاه نظامی جدید و انتقال نظامیان آمریکا به آن شرکت کردند. حدود ۷۲ درصد از ساکنان اوکیناوا با این طرح مخالفت کرده و تنها ۱۹ درصد به آن رأی مثبت دادند. اما اکنون به رغم پیروزی مطلق هواداران او در این نظرخواهی، دولت بار دیگر تسریع در اجرای طرح را متذکر شده است، زیرا بر اساس قانون ژاپن همه‌پرسی اوکیناوا الزام‌آور نیست. شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن اعلام کرد طرح ساختن پایگاه جدید برای نظامیان آمریکایی در منطقه هنوکو در نزدیکی محل فعلی، بیش از بیست سال است که به تعویق افتاده و بیش از این نباید در اجرای آن درنگ کرد.

این تنها نمونه کوچکی از هزاران نمونه، چون تجاوز نظامیان آمریکایی به زنان ژاپنی است؛ که وضعیت سیطره آمریکا بر سرزمین خورشید نشان می‌دهد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که در دور پیشین مذاکرات که تمامی اعضای اثرگذار جهانی و تحریم‌کنندگان اصلی یعنی آمریکا و کشور‌های اروپایی حضور داشتند، همچنین پس از پاره شدن برجام اروپا نیز بیش از یک سال است که زیر میز مذاکرات برخلاف ادعای خود در حال مغازله با آمریکا است؛ چه انتظار از کشوری است که هیچگونه اراده‌ای حتی در ناموسی‌ترین مسائل کشور خود فارغ از اراده آمریکا ندارد، که به عنوان میانجی توان اصلاح روابط و رفع مشکلات را داشته باشد.

 

چه بسا تله جدیدی برای به دام انداختن دیگر نقاط قوت کشور، چون مسائل موشکی و عمق استراتژیک و آماده‌سازی ایران برای حمله نظامی باشد.

ژاپن و سابقه شکست مذاکرات کره شمالی
مذاکرات شش جانبه درباره مساله هسته‌ای کره شمالی به ابتکار چین در سال ۲۰۰۳ شروع شد و در سال ۲۰۰۵ به امضای توافق نامه‌ای بین شش کشور شرکت کننده در این گفت: وگو‌ها منجر گردید. اما در سال ۲۰۰۸ به دلیل انجام نشدن تعهدات آمریکا در قبال پیونگ یانگ، این مذاکرات و تداوم تعهدات پیونگ یانگ، متوقف شد. از نظر دولت چین که مبتکر مذاکرات شش جانبه با حضور روسیه، آمریکا، ژاپن و دو کره است، احیای این مذاکرات به تنهایی در توان پکن نیست و تلاش برای از سر گیری این گفت: وگو‌ها باید با اصلاح سیاست‌های تحریک آمیز آمریکا در قبال کره شمالی، همزمان باشد. کره شمالی، آمریکا را مقصر توقف مذاکرات شش جانبه در سال ۲۰۰۹ می‌داند. طرف‌های حاضر در این مذاکرات، کره شمالی و جنوبی، آمریکا، روسیه، ژاپن و چین بودند و میزبانی آن را پکن به عهده داشت.

همچنین ژاپن مدعی است ۱۷ تن از اتباع او توسط کره شمالی ربوده شده است؛ مقامات ژاپنی اعلام کردند که نخست وزیر این کشور تصمیم گرفته هیچ پیش شرطی برای مذاکره با رهبر کره شمالی تعیین نکند. به نظر می‌رسد توکیو نگران آن است که با توجه به روابط جدید دیپلماتیک کره شمالی با کشور‌های دیگر به حاشیه رانده شود.
پس از آنکه کره شمالی با آمریکا، کره جنوبی و کشور‌های دیگر روابطی دیپلماتیک را شکل داد یا تقویت کرد، شینزو آبه امیدوار بود با تعیین پیش شرط پیشرفت در موضوع ربوده شدن اتباع ژاپنی مذاکراتی را با رهبر کره شمالی ترتیب دهد.
اما به نظر می‌رسد او تنها رهبری در بین رهبران کشور‌های حاضر در مذاکرات ۶ گانه هسته‌ای است که هنوز نتوانسته با کیم جونگ اون دیدار کند. رهبر کره شمالی در آخرین دیدار خود با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه دیدار کرد.
این وضعیت باعث شد شینزو آبه به دنبال دیدار بدون شرط با رهبر کره شمالی باشد. رهبر ژاپن همچنین قصد دارد به صورت شفاف در تمام مسائل مورد نظر کشورش با کره شمالی گفتگو کند.
اما کره شمالی با توجه به کارشکنی‌های ژاپن در مذاکرات ۶ جانبه هسته‌ای، کوچکترین نرمشی مقابل این کشور نشان نمی‌دهد؛ و دست توکیو از همیشه برای رسیدن به یک توافق خالی‌تر است.

ذبح فرصت اقتصادی به پای مذاکره
از مدت‌ها پیش سفر شینزو آبه به تهران در دستور کار دو کشور قرار گرفته بود و به‌دور از موج‌های سیاسی، صرفا این سفر می‌توانست به‌عنوان یک تحول مهم در روابط ایران یا این قطب صنعتی و تکنولوژیک به حساب آید. حجم روابط اقتصادی، علمی و فرهنگی دو کشور در سال‌های اخیر آنقدر محدود بوده که کمتر کسی با نگاه به حجم کل این روابط می‌تواند حدس بزند که یک سوی آن تهران و سوی دیگر توکیو قرار دارد.

 

 

همین موضوع به تنهایی کافی است تا مقامات دولت دوازدهم نگاه متفاوتی به سومین مصرف‌کننده انرژی در جهان داشته باشند و بازار ۱۴۰ میلیونی و صنعت بزرگی که نیازمندی‌های گوناگونی از محصولات کشاورزی تا مواد خام دارد را کم‌اهمیت ندانند. با توجه به این شرایط شاید لازم به توضیح نباشد که تحت تاثیر قرار گرفتن این مسائل و به حاشیه رفتن فرصت همکاری اقتصادی با ژاپن چقدر می‌تواند به‌عنوان یک فرصت‌سوزی قلمداد شود.