استیضاحِ به وقت سحر | «رفراندوم درون‌ پارلمانی» برای استیضاح یا سوال از رییس‌جمهوری

حسینعلی حاجی‌دلیگانی که حالا با آغاز به‌کار مجلس یکدست اصولگرای یازدهم، عضوی است از هیات رییسه پارلمان، پنجشنبه ۱۲ تیرماه در یک نشست خبری در اصفهان گفت که دست به کار طراحی نوعی رفراندوم درون‌پارلمانی شده تا همکاران این روزهایش با رویکردی منعطف و به‌موجب اصل ۸۸ قانون اساسی، حسن روحانی را برای طرح سوال به مجلس بکشانند.

به نقل از اعتماد، «گاهی به‌خاطر فشارهایی که به مردم می‌آید، خوابم نمی‌برد و آشفته می‌شوم؛ مشکلات اقتصادی مردم بسیار برای ما سخت و گران می‌آید و به همین دلیل روز دهم تیرماه، ساعت ۳ بامداد از خواب بیدار شدم و به‌شدت برای معیشت و زندگی مردم نگرانم.» حسینعلی حاجی‌دلیگانی که حالا با آغاز به‌کار مجلس یکدست اصولگرای یازدهم، عضوی است از هیات رییسه پارلمان، پنجشنبه ۱۲ تیرماه در یک نشست خبری در اصفهان گفت که دست به کار طراحی نوعی رفراندوم درون‌پارلمانی شده تا همکاران این روزهایش، یا با رویکردی منعطف و به‌موجب اصل ۸۸ قانون اساسی، حسن روحانی را برای طرح سوال به مجلس بکشانند یا به‌اصطلاح شمشیر از رو بسته و با استناد به بند دوم اصل ۸۹ قانون اساسی، رییس‌جمهوری را در صحنِ سبز «بهارستان» استیضاح کنند.

• استیضاح می‌کنم، پس هستم

حاجی‌دلیگانی تا پیش از آغاز به کار مجلس اصولگرای نهم، جز چندصباحی فرمانداری در دولت احمدی‌نژاد و البته حدود دو دهه فرماندهی در سپاه اصفهان از ابتدای دهه ۷۰، مسوولیت ویژه‌ای نداشت، دوره نهم مجلس را نیز باتوجه به آنکه او سال‌های نخست حضورش را در «پارلمان» پشت سر می‌گذاشت و نمایندگان آن روزهای مجلس هم عمدتا اصولگرایانی باسابقه‌تر از او بودند، اغلب چندان موثر نبود. اما بیراه نیست اگر بگوییم آغاز مجلس دهم که ازقضا مجلسی غیراصولگرا و در اختیار اکثریتی متشکل از اصلاح‌طلبان و میانه‌روها بود، به فصل برآمدن حاجی‌دلیگانی در سپهر سیاست ایرانی بدل شد. زمانی که اگرچه به‌ظاهر حرف و طرحش چندان مسموع واقع نمی‌شد و اگرچه میان بهارستانی‌ها چندان مقبول نبود اما یارانش بیرون پارلمان آنقدر قدرت داشتند که او و دیگر اصولگرایان کم‌تعداد دوره دهم را فراتر از جایگاه و تعداد کرسی‌های‌شان بالا بکشند. چنان‌که به‌یاری همین قوای رسانه‌ای و سیاسی برون‌پارلمانی، همان زمان و در حضور اکثریت اصلاح‌طلبان و میانه‌روهای «بهارستان»، موفق شدند دست‌کم برای یک بار هم که شده حسن روحانی را حداقل برای پاسخگویی به سوالات ۵گانه نمایندگان به صحن پارلمان بکشانند و درحالی او را تا در «بهارستان» بدرقه کنند که در ۴ فقره از ۵ محور به رییس‌جمهوری مملکت رای منفی داده بودند. مجلس یازدهم که آغاز به کار کرد، بسیاری از تکرار آن روزهای سخت برای حسن روحانی و دولتش، آن‌هم به‌مراتب جدی‌تر و پیچیده‌تر سخن گفته و پیش‌بینی کردند که امروز و فرداست که روحانی در صحن «بهارستان» استیضاح شود. اما نظر اغلب ناظران این بود که مجلس یازدهم دست‌کم تا پایان سال نخست کار خود، از این‌دست رویارویی‌ها با دولت و شخص رییس‌جمهوری خودداری خواهد کرد و وقتی دست به کار می‌شوند که کمی بیش از این، با فضای سیاست‌ورزی واقعی و چند و چون امور آشنا باشند. اما حالا بنابر تصمیمی که حاجی‌دلیگانی ظاهرا ساعت ۳ و ۳۰ دقیقه بامداد چهارشنبه ۱۱ تیرماه، چند ساعتی پیش از برگزاری نشست خبری‌اش در اصفهان گرفته، بعید نیست آنها هنوز سال نخست که هیچ، فصل نخست حضورشان در پارلمان سرنیامده، دست به کار استیضاح بالاترین مقام اجرایی کشور شوند. استیضاحی که اگر قرار باشد این‌طور احساساتی و از سر شعارهای انتخاباتی به جریان بیفتد، بعید نیست محقق نیز بشود.

• دل‌نوشته‌های یک مخالف دولت

حاجی‌دلیگانی در این نشست خبری همچنین گفته که قانون اساسی همه‌چیز را برایش مشخص کرده است: «با مراجعه به قانون اساسی به این نتیجه رسیدم که یا باید از رییس‌جمهوری سوال کنیم یا اینکه استیضاح را کلید بزنیم و الان نامه روی سایت ما بارگذاری شده و متن آن را برای همه نمایندگان می‌فرستیم و نظر آنان را خواهیم گرفت که کدام را می‌پسندند و تا روز شنبه ان‌شاءالله نتیجه این نظرسنجی معلوم خواهد شد.» نامه‌ای که ازقضا شبیه به نطق این نماینده نزدیک به جبهه پایداری در نشست خبری صبح پنجشنبه اخیر در اصفهان، با ادبیاتی احساسی و شاعرانه شروع می‌شود: «ملت بزرگ و همکاران گرامی! خیلی فکر کردم چه مسوولیتی در این شرایط در قبال مردم عزیز و نظام مقدس اسلامی دارم؛ ۱- در این شرایط اقتصادی که برای مردم کشورم پیش آمده، تنها نظاره‌گر باشم؟ ۲- مردمی که با نیت خالص در اسفند سال ۹۸ پای صندوق‌های رای آمده‌اند و آنهایی که به هر دلیلی شرکت در انتخابات را موکول به آینده نمودند و اکنون همه امید بسته‌اند که نمایندگان خود در مجلس چه می‌کنند، برای‌شان چه باید کرد؟ امید مردم خدای ناکرده به غیر آن تبدیل نشود؟ آیا اصولا در این وضعیت، مجلس می‌تواند خود را در جایگاه قوه مجریه قرار دهد و در راستای برون‌رفت حرکتی کند؟ یا از مجلس همان انتظاری هست که در چارچوب قانون اساسی پیش‌بینی شده و تنها نهاد پاسخگو به مردم و مسوولیت‌دار مجلس است؟ و آیا اصولا در این مقطع زمانی کدام‌یک از اختیارات و صلاحیت مجلس از اصول ۷۳ تا ۹۹ مورد اولویت است؟ آیا سوگندی که بر اساس اصل ۶۷ خورده‌ام، چه می‌شود؟» او سپس در بند سوم این مرقومه سرگشاده، می‌نویسد: «با مرور بر اصول یاد شده با طلب یاری از خدا در ساعت ۳ و نیم بامداد روز چهارشنبه ۱۱/۴/۹۹ به این نتیجه رسیدم که واقعا تنها راه باقی‌مانده عمل و استمداد از اصل ۸۸ یا بند ۲ اصل ۸۹ است تا با جمع‌آوری امضای نمایندگان، رییس‌جمهوری به مجلس آمده و به نمایندگان ملت توضیح دهد؛ آن‌گاه نمایندگان مردم تصمیم بگیرند!»

• ۲ اصفهانی استیضاح‌طلب

این‌که در ادامه نمایندگان عمدتا اصولگرای دوره یازدهم به کدامیک از ۲ گزینه رفراندوم درون‌پارلمانی حاجی‌دلیگانی رای می‌دهند، تا این لحظه مشخص نیست و چنان‌که این نماینده مجلس گفته، نتایج این همه‌پرسی امروز (شنبه) اعلام خواهد شد اما این تنها حاجی‌دلیگانی نیست که از این مهم سخن می‌گوید. سیدناصر موسوی لارگانی، دیگر عضو اصولگرای هیات رییسه مجلس یازدهم که ازقضا همچون حاجی‌دلیگانی، نماینده مردم یکی از حوزه‌های انتخابیه استان اصفهان است، دیروز ازطریق حساب کاربری‌اش در توییتر به این غائله پیوست. او البته نه اشاره‌ای به استیضاح رییس‌جمهوری کرده، و نه صحبتی از رفراندوم درون‌پارلمانی و نظرسنجی از دیگر نمایندگان درباره دوگانه «سوال-استیضاح» میان آورده اما همچون حاجی‌دلیگانی، از «مردم» گفته و حال و اوضاعی که «قابل‌تحمل» نیست و باید کاری کرد: «باتوجه به تورم افسارگسیخته، افزایش روزانه قیمت طلا، سکه، ارز ومسکن، طرح سوال از روحانی و احضارش به مجلس را آماده و در جلسه علنی روز یکشنبه ۱۵تیرماه به جریان خواهم انداخت تا اگر روحانی برنامه‌ای برای اصلاح امور ندارد، مجلس به او برنامه بدهد. شرایط فعلی قابل‌تحمل نیست. اعتراض مردم بحق است.»

• یک شیرازی بی‌خبر از استیضاح

همزمان درحالی که اصفهانی‌های این روزهای هیات‌رییسه مجلس این‌چنین از استیضاح روحانی یا در خفیف‌ترین حالت، سوال از رییس‌جمهوری سخن می‌گویند، نماینده اصولگرای شیرازی‌ها در این هیات، در واکنش به پرسش و پیگیری خبرنگار «اعتماد» درباره به جریان افتادن طرح سوال یا استیضاح رییس‌جمهوری ابراز بی‌اطلاعی کرده و البته تاکید کرده که این اوست که در هیات رییسه مجلس یازدهم، «مسوول استیضاح و رای‌اعتماد وزرا» است و پیگیری سوالات نمایندگان از رییس‌جمهوری و وزرا نیز برعهده «محسن دهنوی و علی کریمی فیروزجایی» است، نه حاجی‌دلیگانی و موسوی لارگانی.

• هر ماه، یک استیضاح؟!

با این همه اما شاید بخش جالب‌تر اظهارات متفکرآزاد در گفت‌وگو با خبرنگار «اعتماد»، آنجاست که به‌صراحت گفته «چون وضع سوال از روحانی (رییس‌جمهوری) بار سیاسی دارد، نمی‌خواهم پاسخ دهم.» اظهارنظری یکسر در تضاد با آن‌چه موسوی لارگانی و حاجی‌دلیگانی به عنوان دلایل اقدامات اخیر خود عنوان کرده و از «حل مشکلات مردم» به عنوان انگیزه پیشران سوال یا استیضاح رییس‌جمهوری سخن گفته‌اند. جمله طلایی متفکرآزاد اما نه حتی این جمله اخیر، که آن‌جاست که می‌گوید: «حال و هوای مجلس را باید پس از بازگشت نمایندگان از حوزه‌های انتخابیه دید و تنها پس از آن است که می‌شود گفت که نمایندگان می‌خواهند چه‌کار کنند؛ چراکه آنها در حوزه‌های انتخابیه، با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند.» اظهارنظری که اگر صحیح و صادق باشد، احتمالا باید منتظر به جریان افتادن ماهی، دست‌کم یک طرح سوال از رییس‌جمهوری و یک طرح استیضاحِ روحانی باشیم؛ چه آنکه هفته‌ای که گذشت، نخستین هفته تعطیلات مجلس یازدهم بود و اولین‌نوبت که اصولگرایانی که این‌روزها ساکن «بهارستان» شده‌اند، برای سرکشی به حوزه‌های انتخابیه رفته و با رفراندومی عجیب بازگشتند: «یا سوال یا استیضاح.»