راز عصای عمرالبشیر چه بود؟

عصا عمر البشیر، رئیس جمهور مخلوع سودان را همچنان همراهی می‌کرد و در محافل رسانه‌ای و دیدارهای مردمی همراه او بود (اینجا) البشیر به نشانه تهدید به آن اشاره و به نشانه شادی با آن می‌رقصید. تا جایی که عصا به یک علامت متمایز کننده‌ای تبدیل شد که او را از دیگر رهبران عرب جدا می‌کرد. 

داستان این عصا چیست که نزدیک بود یک بحران داخل پارلمان سودان به بار آورد. نماد او در این سه دهه عصای سیاهی بود که وقتی به هیجان می‌آمد در هوا می‌چرخاند و هرگاه عصبانی می‌شد بر زمین می‌کوبید.

 

خبرآنلاین عربی به نقل از شبکه خبری المیادین، درباره راز عصای البشیر می نویسد: «عصا "رفیق گرمابه و گلستان" رئیس جمهور مخلوع سودان. این چنین می‌توان عصایی که در طول ۳۰ سال حکومت با البشیر همراه بود را توصیف کرد. رفیقی که وی با آن مشهور شد و در تصاویر رسانه‌ای همراه او بود. معلوم نیست این عصا در حبس خانگی البشیر در کنار او است یا نه؟

 

اما قدر مسلم این است که این عصا نزدیک بود در سال ۲۰۱۶ بحرانی داخل پارلمان سودان به بار آورد. زمانی که البشیر آن را به مهدی ابراهیم، رئیس فراکسیون پارلمانی حزب کنگره ملی (وابسته به البشیر) هدیه کرد و ناپدید شدن این عصای فاخر جنجال به پا کرد. روزنامه الجریده سودان آن زمان نوشت: ابراهیم عصایش را در پارلمان فراموش کرد و نگهبان آن را پیدا کرد اما او این عصا را به دبیرخانه پارلمان تحویل نداد و بالاخره پس از بازجویی این عصا را تحویل داد.

 

عمر البشیر در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۶ درباره عصای خود گفت: "عصای من عصای موسی نیست. این عصای عمر البشیر است". اظهاراتی که بیانگر این است که آن وسیله‌ای برای تفاخر بود اما به نظر می‌رسد، رئیس جمهوری مخلوع سودان به جای یک عصا چندین عصا داشته است.

 

 

در سال ۲۰۰۹ روزنامه الرای کویت نوشت: یک شهروند لبنانی به نام عدنان نعمة به عصایی دست یافته بود که البشیر در جریان تظاهرات مردمی علیه حکم دادگاه کیفری بین‌المللی علیه خود در دست داشت. نعمة این عصا را از سفارت سودان در بیروت درخواست کرده و کاردار سودان هم آن را به وی تحویل داد اما داستان این عصا چیست و چرا رئیس جمهوری مخلوع سودان را همراهی می‌کرد.

 

حیدر ابراهیم، جامعه شناس می‌گوید: عصا در سودان دلالت‌های دینی، اجتماعی و مردمی دارد. او می‌گوید: عصا با شیوه‌های تصوف مرتبط است. چرا که مشایخ و علمای اهل صوفیه در دوره‌های آموزشی عصا به همراه داشتند و کسی که در تلاوت قرآن مرتکب خطا می‌شد را با عصا تنبیه می‌کردند.

 

روش‌های تصوف به صورت گسترده در سودان و به ویژه در حومه‌های آن رواج دارد.

 

حیدر می‌گوید: برخی از حکام و رهبران سودان در تاریخ معاصر به دست گرفتن عصا را ترویج دادند و از مشایخ تصوف می‌خواستند آن را متبرک کنند. از سیاستمداران سودانی که عصا در دست دارد صادق المهدی است که بین سال‌های ۱۹۶۶ و ۱۹۶۷ و سال‌های ۱۹۸۶ و ۱۹۸۹ به عنوان نخست وزیر انتخاب شد و اکنون ریاست حزب اپوزیسیون ملی "الامه" را بر عهده دارد. همچنین عصا گاهی در دست افسران ارتش سودان هم دیده می‌شود که دلایل دینی ندارد و تنها به دلیل وجاهت اجتماعی از آن استفاده می‌کنند.

 

اما جعفر النمیری، رئیس جمهوری سابق سودان یک ارتباط برجسته‌ای با شیخ صوفی الخاتم در جنوب شرق سودان داشت و به صورت منظم با او دیدار می‌کرد و عصایی که در دست داشت در واقع بیانگر برکت این شیخ بود. مردم سودان تا به امروز حکایت‌های مختلفی پیرامون عصایی که النمیری را به شیخ الخاتم مربوط می‌کرد، نقل می‌کنند. آنها می‌گویند: شیخ به النمیری سفارش کرده که از این عصا حفاظت کند و در صورتی که عصا از دست او بیفتد حکومت را از دست خواهد داد. این حکایت ثابت نیست و شاید یکی از روایت‌های مردمی است. اما سوالی را درباره اینکه آیا البشیر عصایش را در بازه زمانی اخیر انداخته یا نه؟ برمی‌انگیزد.

 

در هر صورت حکایت عصا از النمیری تا البشیر متفاوت است. البشیر به دلایل دینی مربوط به روش‌های تصوف عصا در دست نداشت. چرا که"جنبش اسلامی" که وی را به حکومت رساند مواضع عقیدتی مخالف با روش‌های تصوف دارد و مساله عصا بدعتی غیر شرعی محسوب می‌شود اما دلیل واقعی جمع آوری عصا توسط البشیر به روستای "حوش بانقا" یکی از حومه‌های شهر شندی در شمال سودان برمی‌گردد، این منطقه به نمایش اسب‌سواری مردمی که توسط مردان برگزار می‌شود، مشهور است. در گذشته این نمایش با شمشیر انجام می‌شد اما به دلیل قوانینی که بعداً استفاده از شمشیر را منع کرد، عصا جایگزین آن شد. از این رو عصای البشیر دلایل دینی ندارد و تنها به فولکلور مردمی مرتبط می‌شود.

 

عصا در سودان با وجاهت اجتماعی و رسیدن به سن کهولت مرتبط است. هنگامی که مردان در سودان به پیری می‌رسند استفاده از عصا در میان آنها به پیروی از عرف‌ اجتماعی شایع می‌شود و هدف تکیه به آن نیست.