انواع گناه | آثار گناهان بر زندگی انسان ها

گناه چیست؟
در نهاد انسان، روح عدالتخواهی، حق پرستی، انصاف، مردانگی، نوع دوستی، رحم، خداپرستی، علاقه به نیکی و فضیلت و امثال آن وجود دارد.

 همچنین غرایزی مانند غریزه‌ی خودخواهی، خودپرستی، انتقام‌جویی، راحت‌طلبی و مانند آن در درون آدمی موجود است که به صورت پنهان، انسان را به سوی پاکی و فضیلت یا به سَمت ناپاکی و رذیلت می‌کشاند؛ در صورت اول، آن‌ را «تقوا و پاکی» و در صورت دوم که لذت‌های نامشروع و ناپاک هستند، «گناه» می‌گویند.

«گناه» عملی است که با اراده و رضایت الهی در تضاد بوده، با ایجاد نوعی " تاریکی" معنوی در نفس انسان، آدمی را از خدای متعال که "نور" آسمان‌ها و زمین است، دور می‌سازد.

اسلام حتّی از اندیشه و فکر گناه جلوگیری کرده و این بزرگترین راه مبارزه‌ی با گناه است، چون «از کوزه همان برون تراود که در اوست».

قران کریم هلاکت و نابودی بسیاری از امت‌های گذشته را که روزگاری در این جهان زندگی می‌کردند و امروزه نامی از آنها در صفحه تاریخ باقی نیست، معلول اعمال زشت و گناهان آنها دانسته و می‌فرماید:
«کَذَّبُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَکْناهُمْ بِذُنُوبِهِم»[1]؛ آیات پروردگارشان را تکذیب کردند ما هم بخاطر گناهانشان، آنها را هلاک کردیم.

ریشهٔ گناهان:
گناهان اولیه که ریشهٔ سایر گناهان دانسته شده‌اند:
تکبر که در داستان سجده نکردن ابلیس به آدم مدل شده و به رانده شدن ابلیس از بارگاه الهی منجر می‌شود.
حرص که در داستان فریب خوردن آدم و حوا از ابلیس مدل شده و به رانده شدن آن‌ها از بهشت انجامید.
حسد که در داستان هابیل و قابیل مدل شده و به کشته شدن هابیل توسط قابیل می‌انجامد.

 

تکبر، حرص و حسد ریشه سایر گناهان می باشند

 
انواع گناه:
در حالت کلی گناهان مختلف در اسلام به دو نوع متفاوت یعنی گناهان کبیره و گناهان صغیره تقسیم‌بندی شده‌اند.

1- گناهان کبیره:
گُناهان کَبیره در تعالیم دینی اسلامی گناهانی هستند که در قرآن و روایات امامان شیعه بر مرتکبین آن‌ها وعده آتش دوزخ داده شده‌است. در شماره و تعداد گناهان کبیره بین مذاهب مختلف اسلامی(شیعه و سنی) اختلاف است.

بر اساس تعالیم دینی اسلامی، کسی که گناه کبیره از او سر زند و توبه ننماید فاسق است و نمی‌شود در نماز باو اقتداء کرد و شهادتش پذیرفته نیست و پس از مرگ مستحق عقوبت الهی است مگر اینکه فضل الهی شامل حالش شود که از آنجمله شفاعت پیامبر اسلام و آل پیامبر است.

گناه کبیره در باورهای اسلامی گناهی است که مستوجب عقاب می‌شود. گناه کبیره اثرش مسخ شدن روح انسان است یعنی روح انسان فطرت پاک خود را به کلی از دست می‌دهد و میل انسان به کارهای نیک و خدایی کاهش می‌گیرد و در عوض میل به گناهان دیگر افزایش می‌یابد.

فهرست گناهان کبیره:
- شرک به خدا
- نا امیدی از رحمت خدا
- ایمنی از آزمایش
- قتل مومن
- تهمت
- خوردن مال یتیم
- فرار از جنگ
- خوردن ربا
- ساحر و جادوگر
- زنا
- قسم ناحق
- خیانت
- ندادن زکات
- شهادت دروغ و کتمانش
- شراب خواری و ترک نماز
- نقض عهد و قطع رحم
 - نا امیدی از رحمت خدای تعالی
 - دروغ
 - ایمنی از مکر و عقاب خدا
- عاق پدر و مادر شدن
- قمار
- کم فروشی
- تکبر
- سخن چینی
- غیبت
- استمنا
- سرگرمی به لهو و لعب

2- گناهان صغیره:
بعد از گناهان کبیره گناهان صغیره ای قرار دارد که حرام بودن آن ها ثابت و قطعی است و شارع مقدس آن ها را «لمم» و «محقرات» نامیده است. شاید کسی نتواند در یک زمان از تمام گناهان صغیره در امان باشد و به همین جهت با گناهان کبیره فرق دارند و در حدیث صحیح آمده است:

«نمازهای پنجگانه، نماز جمعه تا نماز جمعه بعد، روزه ی رمضان تا روزه ی رمضان سال بعد، باعث محو گناهانی می شوند که در فاصله ی آن ها انجام گرفته است به شرط این که از ارتکاب گناهان کبیره دوری شده باشد.»

گناهان صغیره به علت کثرت انواع، تمام انسان ها به آن ها مبتلا می گردند و به همین خاطر است که خداوند متعال در توصیف دوستان نیکوکار و برگزیده ی خود می فرماید: آنان از زشت کاری ها و گناهان کبیره اجتناب می ورزند و نمی فرماید که از گناهان صغیره هم دوری می جویند.

چرا خداوند ما را در برابر گناهان صغیره تنبیه نمی کند؟
سر مطلب آن است که مؤاخذه نشدن در برابر گناهان صغیره پس از دوری کردن از تمام گناهان کبیره، فضل و رحمتی از طرف خداست وگرنه برای هر یک از نواهی الهی؛ کبیره و صغیره، استحقاق عقوبت عقلاً ثابت است و ظاهر است که مورد فضل خدا کسی است که از جاده? بندگیش بیرون نرود و کسی که اهل عجب و ناز است و خود را به حقارت و خدای را به عظمت نشناخته و به همین جهت گناه خود را هیچ می بیند ، مورد فضل خدا قرار نمی گیرد بلکه چنین کسی سزاوار خذلان و انتقام است.

حضرت صادق (علیه السلام) فرموده: « بترسید و پرهیز کنید از گناهانی که حقیر و کوچک گرفته شده است . راوی گفت : محقرات ذنوب کدام است؟ امام (علیه السلام) فرمود: شخص گناهی می کند پس می گوید خوشا به حال من اگر جز این گناهی نداشته باشم پس این گناه کوچک و ناچیز است. »( بحار الانوار ، ج 73 ، ص 353)

فهرست گناهان صغیره:
- نگاه کردن به نامحرم .
- تنها نشستن با زن اجنبی .
- لعنت گفتن بر انسان و یا حیوان .
- سخن گفتن در وقت خطبه جـمعـه و عیدین .
- نشست و برخاست با افراد و اشخاص فاسق وفاجر .
- شنیدن غیبت مسلمان وسکوت کردن دربرابرغیبت کننده .
- در خنده وشوخی افراط نمودن واز حد تجاوز کردن .
- داخل کردن نجاست و ناپــاکی در مــسجـد .
- روزه گرفتن در ایـام مـمنـوعـه .
- فـحـش گـفتن و زبان درازی کردن .
- طرفداری کردن از باطل و از انسان ظالم .
- پوشیدن عیب مال وجنس در وقت فروختن آن .
- اراده خلاف وعده، در وقت وعده کردن به کسـی .
- تأخیر در پرداخت زکات و رفتن به حج فرضی بدون عذرشرعـی .
- جلوی گیری از ورود اشیاء خوردنی و مورد نــیاز مردم ( گندم ... ) جهت گران فروختن .
- ترک سخن گفتن با برادرمسلمان بیش از سه روز بدون عذرشرعی .
- بدون از تحقـیق از جانب کسی دعوا کردن و دفاع نمودن .
- اداء کردن زکات از مال پست و خراب .
- حـسـودی کــردن با دیگران.
- بد گـمانـی نسبــت به مــسلـمانان.
- راز کسـی را به دیگران افــشاء کـردن.
- انـداخــتن نـجـاســـت و پـلـیدی در راه مـــردم.
- امـام قرار دادن کسی که ، مردم از او راضــی نیسـتـنــد.
- گــفتگـو و سخـن دنـیوی زدن در مــسجد.
- نماز خواندن در اوقات مکــروه.
- راه رفتـن با فــخر و تـکبر.

 

عبادت و دعا یکی از راه های جلوگیری از گناه می باشد

 
بلاهایی که انواع گناه بر سرمان می آورد:
گناه، آثار وضعی فراوانی را در پی دارد که این امر از مسلّمات است و کردار انسان، چه خوب و چه بد، انعکاس هایی در همین دنیا دارد. خدای سبحان در قرآن کریم می فرماید: «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیر»؛ هر مصیبتى به شما برسد بخاطر اعمالى است که انجام داده‏اید و بسیارى را نیز عفو میکند!

مقصود از آثار وضعی گناه، اثرات عینی و آشکاری است که معصیت حق تعالی در همین دنیا برای فرد و جامعه در پی دارد که به برخی از آن پیامدها اشاره می شود:
- یأس و ناامیدی:
- بیم و ترس
- عدم استجابت دعا
- افتادن از چشم خوبان
- نزول بلا و آفت
- خشکسالی و نباریدن باران
- کوتاهی عمر
- فقر و گناه
- تسلط اشرار و ستمگران

 

راه مبارزه با گناه:
همه ما خواهان سلامت و سعادت و نیکبختی در دنیا و قرار گرفتن در قرب الهی و محشور شدن با اولیاء خدا در آخرت هستیم. اما در بستر حرکت و تلاش در جهت رسیدن به اهداف متعالی فوق بعضاً در گرداب گناه و آلودگی گرفتار می‌شویم. می‌لغزیم، می‌لنگیم، می‌مانیم. هر بار تصمیم بر عدم تکرار گناه و لغزش می‌گیریم. توبه می‌کنیم. اما بار دیگر گرفتار می‌شویم. چه کنیم که با گناه مبارزه کنیم؟
- کنترل فکر و اندیشه
- کنترل چشم و گوش
- کنترل ارتباط و سخن
- ازدواج عامل آرامش
- حجاب حافظ عفّت و پاسدار کرامت
- عبادت و دعا
- انتخاب الگوهای صحیح
- دوری از دوستان ناباب
- محبّت اهل بیت(ع)
- یاد خدا و نعمت های او
- یاد مرگ و قیامت
- عبرت گیری و پندآموزی