زندان چهل سال پس از انقلاب

یاسرعرب، مستندساز و پژوهشگر اجتماعی، در یادداشتی که به مناسبت چهل سالگی انقلاب در اختیار انصاف نیوز قرار داد، درباره‌ی وضعیت زندان در ایران چهل سال پس از انقلاب نوشت:

در ایران به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، حدود ۲۹۰ نفر در زندان هستند و ۲۵ درصد جمعیت کیفری زندان‌ها را افراد بازداشت شده پیش از محاکمه (بازداشت موقت) تشکیل می‌دهند؛.بر اساس آمارها تعداد زندانیان قبل از انقلاب با توجه به جمعیت ۳۶ میلیون نفری حدود ۱۰ هزار نفر بوده است. اگر بنا باشد که آمار رشد زندانیان را بر اساس جمعیت محاسبه کنیم باید میزان زندانیان درون زندان‌های ایران با توجه به دوبرابر شدن جمعیت کشور به حدود ۲۰ هزار نفر می‌رسید اما میزان جمعیت کشور ما از ابتدای انقلاب تا کنون ۲ برابر، و میزان زندانیان ما حدود ۲۹ برابر شده است.

طبق آمار رسمی سازمان زندان‌ها تعداد حدودی ۲۹۰ هزار نفر زندانی جزو زندانیان ثابت بوده و هر ساله حدود ۶۵۰ هزار نفر از ایرانیان طعم زندان را (ولو در حد یک روز) می‌چشند! این حجم از ورودی در حالی است که، ظرفیت رسمی زندان‌های کشور، تنها ۸۸ هزار نفر اعلام شده است.

جمعیت زندانیان در هر ۱۰۰ هزار نفر در آسیا ۱۷۴ و در جهان ۱۶۸ نفر است، اما این رقم در ایران ۲۸۳ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است. به تقریب می‌توان گفت اینک به ازای هر سه زندانی یک تخت در زندانهای کشور وجود دارد. حداقل سرانه‌ی فضای مصوب در زندان‌ها ۱۴ متر اما وضعیت فعلی سرانه‌ی فضا برای هر زندانی ایرانی ۸ متر است در حالی که کشوری مثل دانمارک برای هر زندانی ۸۷ متر سرانه فضا دارد.

به گفته‌ی رییس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور ۶۴ درصد زندانیان متاهل هستند و بیش از ۹ هزار نفر دو فرزند و بیشتر دارند. همچنین ۷۰ درصد زندانیان از نظر سنی زیر ۴۰ سال و در ۱۰ سال اول ازدواج هستند. بیشترین زندانیان در ارتباط با مواد مخدر و روان گردان با ۴۳ درصد و سپس سرقت با ۲۵ درصد است. در گروه نوجوانانی که وارد زندان شدند، جرایم علیه اشخاص در صدر جرایم قرار دارد.

اصرار نهادهای فرهنگی به «ندامتگاه» خواندن زندان از آنجا در تناقض است که ۴۰ تا ۴۶ درصد زندانیان مجددا بعد از آزادی با همان جرم اولیه و یا جرم دیگر به زندان باز می‌گردند!

زندان در ایران بدون تامین منابع مالی جهت گسترش خود،  سالی یک کرمانشاه برای ایران هزینه دارد. هزینه‌ی نگهداری روزانه‌ی زندانیان ایران حدود ۵ میلیارد تومان است، یعنی مبلغ حداقلی ۱۸۲۵ میلیارد تومان را در بر آورد سالیانه به خود اختصاص می‌دهد! (مبلغی نزدیک به خسارت زلزله‌ی کرمانشاه). به‌طوری که آمارها نشان می‌دهد حداقل ۷۰ درصد جامعه‌ی آماری زندانیان جزو خانواده‌های فقیر و مسکین هستند.

پ.ن:

زندان قبل از اسلام نیز در‌ایران استفاده می‌شده است با‌این تفاوت که زندان‌ها در ابتدا به عنوان محلی برای از بین بردن افراد یا رجالی که به نوعی باید در فراموشی مطلق از بین می‌رفتند به وجود آمد. پس از ورود اسلام نیز در‌ایران‌ این بازداشتگاه‌ها به دست خلفای عباسی احداث شد و کم کم به روزهای قبل از ورود اسلام و محبوس کردن برای از بین بردن افراد تبدیل شد. برای اولین بار در‌ایران در دوران قاجاریه امیر‌کبیر در سال ۱۲۶۶ ه.ق. با صدور فرمانی اقدام به لغو شکنجه و سرو سامان دادن به اوضاع زندان‌ها و زندانیان کرد ولی به خاطر عزل وی ‌این اقدامات چندان دوامی‌ نداشت.