دو سناریوی محتمل برای مذاکرات هسته ای/توافق جامع یک مرحله ای یا پایان مذاکرات یازده ساله

بازی در زمین مذاکرات هسته ای تغییر کرده است. در حالی که تا پیش از این صحبت از حصول تفاهم سیاسی در مرحله اول و توافق جامع در مرحله بعد بود، سخنرانی رهبری انقلاب معادلات هسته ای را دستخوش تغییر کرد.

چرا توافق یک مرحله ای؟

عموم ناظران تا پیش از سخنرانی رهبری از نزدیک بودن توافق سیاسی سخن می گفتند. توافقی که البته کمتر کسی از مفاد آن اطلاع داشت. اما شنیده ها حاکی از آن بود که در مفاد پیش نویس این توافق هیچ اشاره ای به مکانیزم برداشته شدن تحریم ها نشده است. ضمن اینکه در متن توافق سیاسی تنها از کلیات سخن آورده شده و حتی ساز و کار لغو تحریم ها هم مورد اشاره قرار نگرفته است.

همین مسئله سبب شده تا مقامات ارشد نظام نسبت به آینده گفتگوها و به تعویق انداختن موضوع رفع تحریم ها ابراز نگرانی کنند. پیشینه روابط با آمریکا و همچنین نوع اقداماتی که ایالات متحده در مذاکراتی از این دست از خود بروز داده هم نگرانی ایران را افزایش داد. نگرانی در خصوص عزم جدی آمریکا در لغو تحریم های ایران. ضمن اینکه یک محاسبه ساده نشان می دهد در شرایط تمدید آنکه بیشتر سود می برد آمریکاست نه ایران.

تصمیم یکپارچه مقامات نظام

این جمع بندی باعث می شود تصمیمی جمعی در میان مسئولان نظام شکل می گیرد که یا توافق یک مرحله ای یا توافق بی توافق. چرا که با این راهبرد طرف غربی و آمریکا هم در می یابد در صورتی که بخواهد بازی تمدید و کش دادن را ادامه دهد ایران علاقه ای ندارد حریف دست گرمی این بازی باشد. با این استراتژی ایران در بازی رقیب با هدف به تعویق انداختن توافق نمی افتد و در سوی دیگر آمریکا مجبور است به روند گفتگوها و پایان بخشی به آن سرعت بخشد. بر همین اساس پس از سخنرانی رهبری انقلاب، کلیه مقامات نظام در مواضعی مشابه و یکپارچه همین خط را دنبال کردند و همه از لزوم توافق در یک مرحله، بدون شرح و تاویل و به دور از نقاط ابهام سخن گفتند. حال با این شرایط چه سناریویی در انتظار مذاکرات هسته ای خواهد بود؟

سناریو اول، تهدید جواب می دهد، توافق حاصل می شود

بر اساس سناریوی اول، تهدید ایران برای حصول توافق در یک مرحله جواب می دهد و آمریکا باز هم کوتاه می آید تا هزینه های پرداخت شده برای این مذاکرات بی ثمر نباشد و به این مناقشه طولانی شده پایان دهد. اگر به این سناریو باور داشته باشیم ایالات متحده در دقایق پایانی راضی می شود امتیازات بیشتری به ایران اعطا کند و به ویژه در موضوع تحریم ها نرمش ها را افزایش دهد تا توافق نهایی و جامع در یک مرحله با ذکر همه کلیات و جزئیات حاصل شود. طبیعتا این بهترین و خوش بینانه ترین سناریو است که البته تحقق آن قدری دور از انتظار است. چرا که روزنامه و مجلات آمریکایی طی هفته های اخیر به صورت یکپارچه از اوباما خواسته اند بیش از این در مقابل ایران نرمش نشان ندهد. چرا که به زعم آنها حالا دیگر نوبت ایران است که از مواضع سفت و سخت خود کوتاه بیاید. این رسانه ها همچنین در یادداشت ها و مقالات خود تاکید کرده اند در صورت شکست احتمالی مذاکرات مسئولیت این شکست ۱۰۰ درصد گردن ایران خواهد بود. در نتیجه شاید انتظار نرمش بیشتر از سوی آمریکا آن هم در این فضای فکری و همچنین  تلاش های پیگیرانه بنیامین نتانیاهو قدری دور از انتظار است.

سناریو دوم، اعلام شکست رسمی مذاکرات، تحریم های ۱۰۰ درصدی

سناریو دوم اما برعکس سناریوی اول بیان می کند که راهبرد تازه ایران جواب نمی دهد و همانطور که از فضای رسانه ای آمریکا هم بر می آید، کاخ سفید بیش از این در مقابل ایران کوتاه نخواهد آمد. طرفداران این سناریو استدلال های خود را با اظهارات جان کری هم مستندتر می کنند. آنجا که وزیر خارجه آمریکا پس از بیانات رهبری انقلاب صریحا تاکید کرد: «اگر تا ماه مارس با ایران به توافق سیاسی نرسیم مذاکرات را ادامه نخواهیم داد.»  بر اساس این سناریو شکست رسمی مذاکرات بعد از عید اعلام خواهد شد و کنگره جدید آمریکا با خرسندی موضوع تحریم های تازه موسوم به تحریم های فلج کننده را علیه ایران طرح خواهند کرد. با این تحریم ها که موضوع محدودیت ۱۰۰ درصدی فروش نفت ایران هم دنبال خواهد شد، به بیان سیروس ناصری: «یک دوره بحرانی و حاد در انتظار کشور خواهد بود»( ایــنـــجــــا را بخوانید) البته برخی از ناظران و تحلیلگران همچون سیروس ناصری معتقدند اقدامات ایران در این دوره بحرانی می تواند زمینه سازِ کوتاه شدن آن را فراهم سازد. برخی از کارشناسان معتقدند در این دوره ایران با رفتارهایی چون افزایش درصد غنی سازی اورانیوم حتی تا سطح ۶۰ درصد و همچنین محدود کردن دسترسی آژانس به تاسیسات هسته ای، باعث می شود طرف غربی هم در این دوره حاد و بحرانی شریک شود. طرفداران این سناریو استدلال می کنند این اقدامات ایران طرف غربی را نگران کرده و آنها پس از گذشت بازه زمانی حدودا شش ماهه به میز مذاکره باز می گردند. بازگشتی که این بار تفاوتی عمده با دور پیشین دارد و آمریکایی ها در بازگشت دوباره، بیشتر امتیازاتی که ایران خواهان آن است را اعطا خواهد کرد.

این سناریو که از احتمال وقوع بالاتری برخوردار است، قدری در پایان بندی دچار تضاد است. به این معنی که در شرایطی که فضا بحرانی شود، دیگر فرمان از دست اعتدال گرایان دو طرف خارج می شود و احتمالا در آن شرایط منتقدان مذاکرات هسته ای در ایران و غرب ،گوی و میدان را در اختیار خواهند داشت. نباید فراموش کرد که در صورت ورود به این دوره حاد و بحرانی، نتانیاهو و دوستانش در آمریکا، کنگره، رسانه ها و محافل قدرت در آمریکا از هیچ تلاشی برای بر هم زدن وضعیت فعلی فروگذار نخواهند کرد.