گسترش نفوذ جهانی روسیه؛ پاسخی به اقدامات آمریکا در صفحه شطرنج بین الملل

افزایش بی‌سابقه ارتباطات دیپلماتیک روسیه و دیدارهای مقامات روس از سایر کشورها می­‌تواند نشان‌دهنده درگیری فزاینده این کشور در شبکه­‌ای از ارتباطات متداخل نظامی و استراتژیک در ورای اقیانوس­‌ها باشد.

 این مسئله از اهمیت به سزایی برخوردار است و به عنوان پاسخی در مقابل چالش‌­هایی که آمریکا سعی می­‌کند برای روسیه به وجود آورد قلمداد می‌­شود. روزنامه روسی «پراودا» در گزارشی ضمن بررسی گسترش ارتباطات سیاسی و نظامی روسیه، این موضوع را عاملی برای نگرانی مقامات آمریکایی معرفی کرده است. همکاری نظامی با ایران پراودا در گزارش خود افزایش حضور نظامی روسیه در مناطق مختلف و تلاش برای حفظ متحدین را از مهم‌ترین راهبردهایی معرفی کرده است که برای پاسخگویی به غرب باید مورد توجه روسیه قرار بگیرد. توافق نظامی با ایران نیز در همین چارچوب نگریسته شده است. روز 20 ژانویه «سرگئی شایگو» وزیر دفاع روسیه با همتای ایرانی خود توافقی نظامی –تکنولوژیک در تهران به امضا رساند. شایگو در این دیدار موافقت ضمنی روسیه را با از سرگیری مذاکرات در خصوص فروش موشک­های اس300 به ایران نیز اعلام کرد. در سال 2010 و مقارن با تحریم­‌های صورت گرفته علیه ایران، اجرای توافق فروش این تسلیحات به حالت تعویق در آمده بود. شایگو در حاشیه سفر خود به ایران، دو کشور را درگیر با چالش‌های مشترک و تهدیدهای یکسانی خواند که می­‌تواند همکاری دو طرف منجر به از میان برداشتن آنها شود. از سوی دیگر، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) نیز این سفر را رویدادی برجسته خواند. «حسین دهقان» وزیر دفاع ایران نیز در سخنانی روابط دو جانبه را راه حلی برای ایستادگی در مقابل زیاده خواهی‌­های غرب معرفی کرد. پراودا سخنان وزیر دفاع روسیه را شاهدی بر تمایل روسیه به تسهیل عضویت ایران در سازمان شانگهای، پس از رفع تحریم‌­ها علیه این کشور خوانده است. آمریکا شانگهای را سازمانی مقابل ناتو می­داند. هم اکنون ایران عضو ناظر سازمان شانگهای می­‌باشد. پیوند روسیه و هند  هند به عنوان یکی دیگر از کشورهای عضو ناظر شانگهای، سومین رتبه را در میان واردکنندگان تسلیحات روسیه به خود اختصاص داده است. در دسامبر 2014 و در خلال دیدار پوتین از هند «نارندرا مودی» نخست وزیر این کشور، روسیه را به عنوان مهم­ترین شریک هند در امور دفاعی و امنیتی معرفی کرده بود. پایگاه‌های نظامی و نفوذ روسیه در آمریکای لاتین پراودا در ادامه به دیدار «والنتینا ماتوینکو» سخنگوی شورای فدراسیون روسیه از نیکاراگوئه اشاره کرده است. در سال گذشته نیز شایگو از عزم روسیه برای تاسیس پایگاه نظامی در نیکاراگوئه، کوبا، ونزوئلا و آرژانتین سخن به میان آورده بود. از سوی دیگر چین در حال تاسیس کانالی جدید است که می­‌تواند جایگزین کانال پاناما گردد. کانال پاناما همواره تحت کنترل آمریکا بوده است.  احداث این کانال جدید به کلی جریان تجارت بین‌­الملل را دگرگون خواهد کرد. «رستم تمیرگالیف» معاون اسبق نخست وزیر کریمه این کانال را مرکز تقابل­های ژئوپلتیک در عصر حاضر خوانده است. مرکزی که این بار به آمریکا و نه روسیه نزدیک است. این گزارش در ادامه موارد ذکر شده را دلیلی بر شکل گیری عمارت قدرت در قرن معاصر بر پایه وجود چندین قطب و نفی هژمونی آمریکا خوانده است. در این فضا روسیه با افزایش نفوذ خود در منطقه و استفاده از استراتژی دریایی شوروی سابق، می­‌تواند به قدرت بازدارندگی در مقابل آمریکا دست پیدا کند. برخی از تحلیل‌گران حضور روسیه در آمریکای لاتین را چالشی بزرگ برای ایالات متحده خوانده و نفوذ این کشور در حیات خلوت آمریکا را حتی از دوران جنگ سرد نیز بیشتر دانسته‌­اند. به نوشته پراودا افزایش نفوذ روسیه در آمریکای لاتین برپایه حمایت از بلوک آلبا (بولیوی، کوبا، اکوادور، نیکاراگوئه، جمهوری دومینیکن و تعدادی دیگر از کشورهای کوچک منطقه) طرح ریزی شده است. بلوک آلبا خواهان شکستن دکترین نظامی آمریکا در منطقه آمریکای لاتین و تضعیف پیوندهای اقتصادی و فرهنگی این کشور با کشورهای منطقه است. پوتین به روش­‌های مختلف از جمله ارسال تسلیحات نظامی، آموزش نظامیان، صدور تجهیزات استخراج نفت و کمک­های مالی به حمایت از کشورهای بلوک آلبا پرداخته است. در این میان فروش تسلیحات مهم‌ترین نقش را ایفا کرده است. روسیه طی سه سال گذشته 3هزار قبضه از انواع تسلیحات پیشرفته به این کشورها فروخته است. در مقابل، این کشورها نیز روسیه را از خطر قرار گرفتن در انزوای بین‌­المللی دور کرده‌­اند. پراودا در نهایت عملکرد روسیه را برای افزایش ارتباطات بین المللی و گسترش نفوذ در مناطق مختلف از جمله خاورمیانه، جنوب آسیا و آمریکای لاتین را مثبت ارزیابی کره و آن را تنها پاسخ مناسب به اقدامات آمریکا علیه خود خوانده است.