این زنان چگونه به زندگی بر می‌گردند؟

«سخت می‌گذره تو خیابون، آواره، دربه‌در. به نظرت آسون می‌گذره؟ نه با این کرایه‌خونه‌های گرون. اتاق‌های پولی، پولی که ما نداریم. اتاقم بهمون نمی‌دن. مشکلات بچه و نداری و بیماری و دربه‌دری. صبح که بلند می‌شیم اینقدر بدو بدو، این‌ور اون‌ور، می‌کنیم بتونیم پول عملمون‌رو جور کنیم. با کار خونه مردم. مردم هم برای رضای خدا یه چیزی میدن به ما.»

معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده گفت: 500 زن کارتن‌خواب در تهران وجود دارد که باید به وضعیت آن‌ها رسیدگی کنیم.

زمان زیادی از حضور اولین زن کارتن‌خواب در خیابان‌ها و اطراف شهر می‌گذرد. از آن زمان تا کنون هر روز تعداد این زنان افزایش پیدا کرده است. سرای مهربانو که به تازگی توسط دولت و موسسه طلووع بی‌نشان‌ها افتتاح شد، ویژه زنان آسیب‌دیده اجتماعی است. افرادی که در این مکان حضور می‌یابند «خودمعرف» هستند و به آنان خدمات کاملا رایگان ارائه می‌شود. اکبر رجبی (مدیرعامل موسسه و NGO طلوع بی‌نشان‌ها) میگوید: با تغییر نگاه نسبت به زنان کارتن‌خواب و داشتن نگاهی از روبرو و بدون سرزنش می‌توانیم آن‌ها را به جامعه بازگردانیم.

وی گفت: پیش از هرچیز، یادمان باشد که فقط در روزهای زمستان نباید یاد کارتن‌خواب‌ها بیفتیم. رسانه‌ها، وقتی هوا سرد می‌شود یادشان می‌افتد که کارتن‌خواب‌هایی هم هستند. 

رجبی گفت: 500 نفر زن در خیابان‌ها و بیابان‌های اطراف تهران کارتن‌خواب هستند. زنان دیگر کارتن‌خواب توانسته‌اند به مراکز کمک و NGO ها بروند. اما درباره 500 نفر زن کارتن‌خواب باید بگوئیم تعداد این افراد زیاد نیست. ما می‌توانیم به این افراد کمک کنیم و آن‌ها را به اجتماع برگردانیم؛ ما یعنی همه مردم و نه صرفا مسئولین. کما اینکه مثال‌های بسیار زیادی در این‌باره وجود دارد؛ سال‌ها پیش اولین زن و مرد کارتن‌خواب ایران پس از بهبود یافتن و سلامتی با یکدیگر ازدواج کردند. 

وی ادامه داد: دلایل و سرنوشت‌های مختلفی از زندگی می‌تواند برای کارتن‌خوابی یک زن وجود داشته باشد؛ اعتیاد، زندانی بودن شوهر و آواره‌شدن به‌دلیل نداشتن پول اجاره و... . اما این موضوع اهمیت چندانی ندارد. آنچه که برای همه ما باید در وهله اول اهمیت داشته باشد این است که این افراد را به جامعه بازگردانیم.

مدیرعامل موسسه طلوع در پاسخ به این سئوال که در ارتباط با افراد کارتن‌خواب چه‌کار باید بکنیم، اظهار کرد: چه کار می‌توانیم بکنیم؟ مهم‌ترین کار، تغییر نگاه است. ما باید نگاهی از روبرو به این افراد داشته باشیم و نه نگاهی از سر سرزنش. این زنان پیش از این بسیار سرزنش شده‌ و مورد انواع آزار و اذیت فکری، روحی و جسمی قرار گرفته‌اند. ما مردم با نگاهمان به این افراد آسیب می‌زنیم. نگاه ما به کارتن‌خواب‌ها نگاهی ساخته شده است که باید تغییرش دهیم. بسیاری از این افراد می‌ترسند؟ چرا باید بترسیم؟ مردم گمان می‌کنند که این افراد می‌توانند به آن‌ها آسیب بزنند. درحالی‌که این نگاه ما است که به آن‌ها آسیب وارد می‌کند. هیچ چیزی برای ترس در این افراد وجود ندارد. آن‌ها هستند که از جامعه ترسیده‌اند؛ تصور کنید که خیلی از زنان کارتن‌خواب تا صبح شروع به راه رفتن می‌کنند تا مورد آزار و اذیت قرار نگیرند و یا تعداد زیادی از آن‌ها به دنبال جایی می‌گردند که نور چراغی آن‌جا را روشن کرده باشد، برای این‌که این روشنایی، هرچه باشد، به آن‌ها حسی از امنیت می‌دهد. 

رجبی در ادامه گفت: کارتون‌خوابی یعنی تنهایی به‌اضافه تنهایی. تنهایی اول، تنهایی خود فرد است و تنهایی دوم تنهایی او در بین اجتماع. برای کمک به کارتن‌خواب‌ها، باید اعتماد این افراد را جلب کنیم، چرا که این افراد اعتمادشان را نسبت به اطراف و جامعه از دست داده‌اند. نباید آن‌ها را مقصر بدانیم. باید در کمک به این افراد همیشه یادمان باشد که ما به آن‌ها نیاز داریم و نه آن‌ها به ما. بهترین کار یاری گرفتن از NGOهاست. 

وی درباره این‌که چطور می‌توانیم به این افراد کمک کنیم، توضیح داد: در مواجهه و شناخت این افراد، هر کسی می‌تواند نقش کمک‌کننده را داشته باشد. کمک به این افراد دو مرحله اصلی دارد؛ مرحله اول سرپناه نداشتن این افراد است و مرحله دوم تلاش برای ترک اعتیاد آن‌ها اگر معتاد هستند. اعتیاد چیزی است که اغلب کارتن‌خواب‌ها به‌دلیل تنهایی و نداشتن کمک مردم، به آن پناه می‌برند؛ اگر مردم به آن‌ها کمک کنند، آن‌ها به اعتیاد پناه نمی‌برند... .

اکبر رجبی با انتقاد از تمرکز رسانه‌ها و مردم بر زندگی‌ای که این افراد پیش از بازگشت به جامعه و پاک‌شدن دارند، گفت: چرا پس از پاک‌شدن سراغ این افراد را نمی‌گیریم و آن‌ها را نمی‌بینیم؟ باید همه بدانند که بسیاری از این زنان و مردان تبدیل به هنرمندانی می‌شوند که آثار آن‌ها ثبت جهانی می‌شود. باید باور کنیم که این افراد نیز مانند همه ما توانایی‌های بسیار زیادی دارند و جامعه به آن‌ها نیازمند است.

اکبر رجبی در انتها و با توجه به نقش رسانه‌ها گفت: شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و NGOها می‌توانند نقش مفیدی در تغییر نگاه مردم به کارتن‌خوابی و کارتن‌خواب‌ها و سایر کمک‌های اجتماعی داشته باشند. من امیدوار هستم که این اتفاق بیفتد. در جامعه‌ای که اسطوره‌های آن برای دفاع از ناموس و جلوگیری از فقر و اعتیاد و ... جنگیده‌اند، این اتفاق باید بتواند رخ دهد.

اکبر رجبی همچنین با انتقاد از نگاه مردم به خیریه گفت: متاسفانه نگاه بسیاری از مردم ما به خیریه نگاهی منفی است. با این شرایط وضعیت مالی NGOها برای کمک به زنان کارتن‌خواب خوب نیست. اما ما به کمک‌های موجود تمام تلاشمان را می‌کنیم.