آیا آمریکا "اوپک" را کشت؟

آیا آمریکا اوپک را کشت؟ از پائیز گذشته که عربستان تصمیم به عدم کاهش حجم تولیدات خود گرفت تا از این طریق با افزایش عرضه در دیگر نقاط مقابله کند، قیمت نفت کاهش یافته و گمانه زنی های جدی را در مورد سقوط این کارتل نفتی به دنبال داشته است.

 به نقل از نیویورک تایمز، آیا بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک تمایل یا توانایی متوقف کردن عرضه بیش از تقاضا در بازار را نداشت؟ آیا این مسئله بدین معنا است که قیمت نفت هرگز بار دیگر به 100 دلار در هر بشکه – سقفی که دول عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت نیاز دارند به آن دست یابند- نخواهد رسید؟ 

آنچه در این بحث و استدلال مطرح نشده، درک این نکته است که بازار نفت چطور به این مرحله رسید و مهمتر اینکه چه کسی عامل رسیدن آن به این نقطه بود. پاسخ این سوال، شگفت آور است: غالبا آمریکا. سال گذشته آمریکا بالاترین سطح تولید نفت طی 25 سال اخیر را داشت و باعث شگفتی عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان شد. 

شاید دسیسه آمیزترین بخش این داستان این است که یکی از دست اندرکاران این انقلاب دولت آمریکا است. دولت نیکسون و کنگره به دلیل ترس از کمبود گسترده انرژی در سایه تحریم نفتی تولیدکنندگان عرب، بنیان های یک سیاست صنعتی را پایه گذاری کردند که بر اساس آن طی چهار دهه فناوری های لازم برای رها کردن نفت و گاز شیل آمریکا در بازارهای جهانی توسعه یافت.

بسیاری معتقدند که تحریم نفتی اعراب در سال 1973 تسلط اوپک بر بازار نفت را به دلیل افزایش عرضه تولیدکنندگان غیراوپک تضعیف کرد. این تحریم همچنین توسعه انرژی هسته ای و قدرت سوخت زغالی را نیز تقویت کرد و کنگره را ترغیب به تصویب استانداردهای اقتصاد سوخت کرد.

در مقابل، تاکنون توضیحات چندانی در مورد نقشی که دولت آمریکا در توسعه فناوری های جدید انرژی داشته، داده نشده است. میشل شلنبرگر، رئیس موسسه برکترو در کالیفرنیا می گوید: «اگر بخواهیم یک درس از انقلاب شیل بگیریم این است که سرمایه گذاری های عمومی در طرح های ابتکاری تکنولوژی می تواند سود سرشاری را متوجه اقتصاد و محیط زیست کند.»

اما محرک اصلی آنها همان تحریم های 1973 بود. کنگره در سال 1974 قانون سازمان دهی مجدد انرژی را به تصویب رساند و وزارت توسعه و تحقیق انرژی را راه اندازی کرد که چندی بعد به وزارت انرژی تبدیل شد.

مطمئنا تلاش دولت بدون همکاری شرکت های خصوصی که خطرات را متقبل شده و سیگنال های بازار را پیگیری کردند، به نتیجه نمی رسید. با این حال واشنگتن نقش مهمی در داستانی داشت که منجر به افت اخیر قیمت نفت شد.

به گفته جیم همیلتون، اقتصاددان انرژی در دانشگاه کالیفرنیا، درآمد واقعی جهان از سال 2005 تا 2013 نزدیک به 28 درصد افزایش یافت. برای حفظ ثبات قیمت نفت، تولید هم باید بیش از 19 درصد افزایش می یافت اما تنها 3.1 درصد بالا رفت.

تولیدات در بخش هایی به دلیل اتفاقات پیش بینی نشده، محدود شد: از جنگ های خاورمیانه و حمله به تاسیسات نفتی نیجریه گرفته تا تحریم های ایران. اما بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک، یعنی عربستان نیز تولیدات خود را افزایش نداد. حفظ سطح تولیدات این کارتل نفتی باعث افزایش قیمت ها برای بیش از یک دهه شد.

در این میان آنچه باعث شد تنظمیات به هم بخورد، نفت شیل آمریکا بود.

تا سال 2013 آمریکا سه میلیون و 500 هزار بشکه نفت شیل تولید کرده بود. با توجه به تولیدات جدید آمریکا، دیگر حفظ قیمت های بالا به سادگی امکان پذیر نبود. همیلتون گفت: «برای سعودی ها عملی نبود که از قیمت 100 دلار در هر بشکه حفاظت کنند. این یک استراتژی شکست خورده بود.»

نفت 45 دلاری آینده فوق العاده ای را برای نفت شیل آمریکا که تولیدش هزینه بر است، به ارمغان نمی آورد. در شرایطی که سرمایه گذاری در تولیدات جدید نفت شیل رو به کاهش است، ممکن است قیمت نفت بهبود بیابد.

اما حتی اگر گروهی از تولیدکنندگان شیل از کار بیکار شوند، این صنعت احتمالا هنوز می تواند نسبت به تغییرات بازار نفت واکنش نشان دهد و سقف قیمت نفت را در حدود 50 دلار در هر بشکه قرار دهد نه 100 دلاری که اوپک ترجیح می دهد.