لایحه تحریم ایران؛ هدیه سنا به داعش

داعش دشمنان بسیار و دوستان اندکی دارد. اما گاهی اوقات حتی دشمنان قسم خورده داعش هم ممکن است به این گروه دست یاری برسانند و این اتفاق با تلاش سناتور کرک و سناتور منندز برای تصویب لایحه تحریم علیه ایران- یکی از دشمنان اصلی داعش- رخ خواهد داد. اگر توافقنامه هسته ای حاصل نشود، آمریکا و ایران بار دیگر در مسیر جنگ و دشمنی پیش خواهند رفت و بزرگترین پیروز صحنه داعش خواهد بود؛ در نهایت چه کسی از اینکه دشمنانش به جان یکدیگر بیافتند خوشحال نمی شود؟!

سناتور کرک و سناتور منندز قصد کمک به داعش را ندارند و حتی ممکن است این مسئله را درک نکرده باشند که یکی از عواقب تلاش برای اعمال تحریم های شدیدتر علیه ایران، کمک به داعش خواهد بود. این امکان نیز وجود دارد که آنها در کل به این مسئله اهمیت ندهند. شاید هم بر این باورند که کمک به داعش بهای اندکی است در مقابل جلوگیری از دستیابی باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به توافق هسته ای!

به هر حال، سناتور تام کاتن (سناتور جمهوری خواه از ایالت آرکانزاس) مشخصا اعلام کرد هدف از اعمال تحریم های شدیدتر علیه ایران متوقف کردن گفتگوهاست و نه تلاش برای دستیابی به توافقی بهتر. وی در این باره گفت: «پایان این مذاکرات از عواقب ناخواسته اقدام کنگره نیست و در واقع خواسته کنگره همین است.»

کاخ سفید بر این باور است که تحریم های جدید مذاکرات را فرو خواهد پاشید و باراک اوباما وعده داده است هر گونه لایحه تحریم علیه ایران را وتو کند. رئیس جمهوری خواه کنگره قصد دارد هفته آینده لایحه را نهایی سازد و اندکی بعد آن را به رای بگذارد.

اما مخالفان دیپلماسی با ملت آمریکا هم نظر و همسو نیستند. تمرکز ملت آمریکا بر تهدید داعش است، در حالی که سنا همچنان بر ایران متمرکز شده. طبق نظرسنجی سی. ان. ان. 90 درصد از مردم آمریکا داعش را تهدیدی برای این کشور می دانند. طبق نظرسنجی دیگری که توسط موسسه بروکینگز صورت گرفت نیز 70 درصد از مردم آمریکا داعش را تهدید اصلی این کشور در منطقه خاورمیانه می دانند و تنها 12 درصد از مردم بر این باورند که ایران تهدید اصلی برای آمریکا در خاورمیانه است. به علاوه، 61 درصد از مردم آمریکا خواستار همکاری این کشور با ایران در شکست دادن داعش هستند.

حتی با اینکه ایران یکی از اعضای رسمی ائتلاف آمریکا در مقابله با داعش نیست و حتی واشنگتن و تهران هر دو هماهنگ سازی تلاش ها را در مبارزه با داعش رد می کنند، اما ایران نقشی مهم در عقب راندن این گروه تروریستی ایفا کرده است. روزنامه کریستین ساینس مانیتور گزارش داد زمانی که نیروهای داعش از مرزهای سوریه گذشتند و وارد عراق شدند، «ایران شیعه اولین کشوری بود که مشاوران نظامی به عراق اعزام و سلاح و مهمات به این کشور ارسال کرد».

واکنش سریع و قدرتمندانه ایران در مقابل داعش تمجید و قدردانی مقامات عراقی را در پی داشت. حیدر العبادی نخست وزیر عراق اخیرا در این باره گفت: «زمانی که بغداد مورد تهدید قرار گرفت، ایرانی ها بدون هیچ معطلی به یاری ما شتافتند و در زمان تهدید اشغال اربیل نیز ایرانی ها در کمک به کردها خیلی سریع عمل کردند.» برخی سیاستمداران عراق بر این باورند که اگر حمایت های نظامی ایران نبود بغداد توسط داعش اشغال می شد.

مقامات آمریکا نیز با اکراه این مسئله را تایید می کنند. مقامات ایران و آمریکا به ندرت آشکارا در مورد یکدیگر مثبت سخن گفته اند، اما در مورد مسئله نقش ایران در مبارزه با داعش، حتی مقامات آمریکایی نیز اهمیت اقدامات ایران را تصدیق می کنند. ژنرال جان آلن فرستاده ویژه رئیس جمهور آمریکا در ائتلاف جهانی برای مقابله با داعش، از «نقش سازنده ایران» در عراق قدردانی کرد. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا نیز اعلام کرد ایران نقشی مثبت در مداخله در مشکلات عراق داشت.

ثبات قدم تهران در مقابله با داعش را می توان به طور عمده از تهدید این گروه تروریستی برای ایران ناشی دانست. همچنین اقدامات ایران را می توان نتیجه کاهش تنش ها با آمریکا در پی اجرای دیپلماسی گفتگو دانست، چرا که این گفتگو ها سبب شد ایران به چالش های منطقه ای با دید جدیدی بنگرد. در گذشته و زمانی که تهران و واشنگتن روابط خصومت آمیزی داشتند، هر دو طرف حتی اگر به دنبال منافع مشترکی بودند اما از هر فرصتی برای آسیب رساندن به طرف مقابل استفاده می کردند. در افغانستان، ایران و آمریکا هر دو با طالبان مخالف و به دنبال راهی برای شکست دادن این گروه بودند، اما عموما از این گروه برای تضعیف یکدیگر استفاده می کردند. اگر دیپلماسی گفتگوهای هسته ای آغاز نشده بود، احتمالا ایران و آمریکا رویکردی مشابه در مقابل داعش در پیش می گرفتند. به رغم مخالف بودن با داعش، دو کشور برای استفاده از این گروه علیه طرف مقابل راهی پیدا می کردند. در نتیجه، داعش از ناتوانی ایران و آمریکا در حل اختلاف نظرها و تمرکز دو طرف بر مبارزه با گروه های جهادگرای افراطی سود می برد و احتمال چنین رویدادی با موفقیت سناتور کرک و سناتور منندز در فروپاشی مذاکرات و بازگرداندن ایران و آمریکا به دوره روابط خصمانه، افزایش می یابد.

دولت اوباما قصد تلفیق دو چالش توافق هسته ای با ایران و مقابله با داعش را ندارد. همچنین در مقابل اتهامات در این زمینه که درخواست های خود در مذاکرات هسته ای را به منظور جلب حمایت ایران در مبارزه با داعش کاهش داده است، با حساسیت برخورد می کند و این در حالی است که هیچ نشانه ای  دال بر نرم شدن موضع اوباما در گفتگوها با ایران وجود ندارد؛ بلکه در مقابل، پس از 12 ماه مذاکرات و دو مرتبه تمدید مهلت، همه شواهد دال بر این مسئله هستند که دو طرف موضعی سرسختانه در مذاکرات دارند و انعطاف اندکی در گفتگوها نشان می دهند.

نگرانی در مورد اینکه تهدید داعش آمریکا را در موضع گیری در مقابل ایران ضعیف می کند، بی فایده است. نگرانی واقعی این است که اگر لایحه سناتور کرک و سناتور منندز دیپلماسی گفتگو با ایران را از هم فرو پاشد، فرصت جلوگیری از مجهز شدن ایران به بمب هسته ای از بین خواهد رفت و از آن مهم تر، داعش بیشتر از همه از دشمنی ایران و آمریکا سود خواهد برد.