ابوبکر البغدادی، بعثی‌ای که اخوانی شد

 مدت ها است که برای همه این سوال پیش آمده که چرا ترکیه و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری آن از داعش حمایت می کنند و حاضر به قطع همکاری ها با آن نیستند.

حتی پس از سقوط موصل توسط داعش بسیار روشن بود که ترکیه با این شبکه تروریستی همکاری نزدیک دارد و حتی سناریوی گروگان گیری دیپلمات های ترکیه در کنسولگری این کشور در موصل، به اعتقاد بسیاری از ناظران و کارشناسان، صحنه سازی ای بیش نبوده و کنسولگری ترکیه در این شهر اتاق فکر عمیاتی داعش بوده است. حتی با شکل گیری پیمان بین المللی امریکا علیه داعش ترکیه حاضر به همکاری با آن نشد و حتی آنکارا به صراحت اعلام کرد تا زمانی که سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه جزء اهداف این پیمان نباشد و شرایط ترکیه برای ورود به این پیمان تامین نشود، حاضر به همکاری با این پیمان نیست.

چرا ترکیه تا این اندازه خود را به داعش نزدیک می بیند و بخش عمده ای از سیاست و عملکرد منطقه ای خود را به داعش وصل کرده است؟

منابع آگاه به دیپلماسی ایرانی می گویند که دلیل عمده این کار وجود پررنگ اخوانی ها در میان داعش است. به عبارت دیگر داعش عقبه اخوانی دارد و این مساله سبب شده است تا ترکیه خود را متعهد به آن بداند. بنا به اظهارات آنها وجهه بیرونی داعش سلفی افراطی است و وجهه داخلی آن کاملا اخوانی است. به گفته این افراد ابوبکر البغدادی در دهه هشتاد و نود از اعضای بارز حزب بعث در عراق بود. اما بعدا به عضویت اخوان المسلمین در آمد و از اعضای مهم و فعال این جریان شد. دو سال قبل از سقوط حکومت صدام حسین در عراق در سال 2003 به سلفی ها گروید و از چهره های تندروی سلفی در عراق شد. بعد از سقوط صدام حسین به جبهه مخالفان سقوط حکومت بعثی پیوست و از آن جا که شیعیان با امریکایی ها علیه صدام همراه شده بودند و در پی کسب جایگاه برتر در حکومت جدید عراق بودند به مخالفت با آنها برخواست. بعد از آن نزدیک به دو سال در زندان بوکان زیر نظر امریکایی ها زندانی شد. پس از آن امریکایی ها گفتند که چون مدرکی علیه او ندارند، نمی توانند او را در زندان نگه دارند و برای همین دستور به آزادی او دادند. بعد از آن برای دو سال ناپدید شد. امریکایی ها مدعی اند که در طول این مدت هیچ اطلاعی از او نداشته اند. برخی منابع امنیتی می گویند که وی در طول این مدت به اسرائیل رفته و آموزش های امنیتی در آن جا دیده است. اما مسلما بعد از این مدت به عراق بازگشته است. بعدا مشخص شد که او به القاعده عراق پیوسته است. در ابتدا در رکاب ابو مصعب الزرقاوی فعال بود اما بعد از کشته شدن الزرقاوی، هم رزم ابو حمزه المهاجر شد که مصری بود و جانشین الزرقاوی شد. پس از کشته شدن ابو حمزه المهاجر در سال 2010 ابوعمر البغدادی زمام امور القاعده را به دست گرفت. اما بعد از مدت کوتاهی او نیز کشته شد و از این جا به بعد است که اختلافات در میان القاعده عراق آغاز می شود. به واسطه سابقه بعثی ابوبکر البغدادی توانست بخش عمده ای از بعثی های فراری دوران صدام را به سمت خود بکشد. بعد از قدرت گرفتن اخوانی ها در مصر و آغاز دوران اخوانی ها در خاورمیانه اخوان المسلمین در عراق نیز فعال می شوند. نگرش مثبتی که در طول این مدت امریکایی ها نسبت به اخوانی ها داشتند سبب می شود تا آنها بتوانند بهره برداری های لازم را به سود خود ببرند.

از سوی دیگر سابقه اخوانی ابوبکر البغدادی به او کمک می کند تا بتواند حمایت بخشی از اخوانی ها را پشت سر خود بیاورد. از این جا به بعد است که تاریخ شکل گیری داعش آغاز می شود. ابوبکر البغدادی فعالیت خود را از عراق به سوریه منتقل می کند و با بهره برداری از حمایت کشورهای عربی که تنها کورکورانه به فکر سرنگونی بشار اسد بودند و در این راستا در سوریه به طور لجام گسیخته و بی حساب و کتاب پول خرج می کردند و اسلحه می فرستادند قدرت بگیرد و خود را تقویت کند. داعش در طول مدتی که در سوریه بود موفق شد از تمامی گروه های شبه نظامی دیگر مخالف اسد پیشی بگیرد و بر آنها چیره شود. هم زمان به دلیل وجود ارتباطات اخوانی توانست با ترکیه ارتباط بگیرد و به سرعت حمایت آنکارا را پشت سر خود بیاورد. در حمله داعش به موصل، ترکیه کاملا در جریان عملیات آنها بوده و حتی گفته می شود به داعشی ها در این عملیات کمک مستقیم کرده است.

پس از سقوط موصل و روشن شدن حمایت بی دریغ ترکیه از داعش کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که دشمنی دیرینه ای با اخوان المسلمین دارند نسبت به داعش بدبین شدند و حتی عربستانی ها آنها را تهدیدی جدی برای خود قلمداد کردند. به این دلیل است که گفته می شود عربستانی ها در حال حاضر هیچ ارتباطی با داعش ندارند.

برخی مقام های اخوان المسلمین در گفت وگویی که با سرکیس نعوم، روزنامه نگار مشهور لبنانی داشته اند و وی مشروح این گفت وگوها را در مقاله ای در روزنامه النهار منتشر کرد و دیپلماسی ایرانی نیز آن را در اختیار خوانندگان خود قرار داد، می گویند که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اخوانی نیست اما اسلام گرا است. اما در همان مقاله در جاهای مختلف آمده که حزب عدالت و توسعه و شخص رجب طیب اردوغان تا چه اندازه تحت تاثیر اخوان المسلمین قرار دارند و اخوانی ها تا چه اندازه در دستگاه هیئت حاکمه و در تمامی نهادهای امنیتی و اقتصادی و سیاسی این کشور حضور موثر و مستقیم دارند.

به این ترتیب می توان درک کرد که چرا ترکیه اخوانی از داعش حمایت می کند. بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد هستند که ترکیه تلاش دارد از این طریق داعش را تبدیل به شاخه نظامی اخوان المسلمین کند و از آن برای فتح جبهه های دیگر به ویژه در سوریه استفاده کند. برای همه روشن است که هدف نهایی ترکیه در سوریه به قدرت رساندن حکومت اخوانی ها است. بنابراین با وجود این معادله پیچیده می توان گفت که ممکن است کار مبارزه با داعش در سراسر منطقه به طول بینجامد.