روحانی پیروز کش‌مکش‌های‌ هسته‌ای می‌شود؟

حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران در 28 ژانویه در سخنرانی خود در حاشیه یک نمایشگاهی در تهران، ثابت کرد که از مرحله تدافعی وارد مرحله تهاجمی شده است. او به طور مستقیم به "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" اشاره کرد که اقدامی بی سابقه بود.

روحانی وارد مبارزه کلامی بی سابقه ای با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد که نهادی نظامی – امنیتی – سیاسی – اقتصادی عظیمی در ایران است. او در بودجه سال آینده از بودجه سپاه کاسته و به سراغ شبکه های مالی این نهاد که نزدیک به 20 میلیارد دلار امریکا برآورد می شود، رفته است. روحانی در 29 همین ماه نیز به سپاه پرید و گفت که پایگاه قدرت ملی ایران موشک نیست. او همچنین تاکید کرد تا زمانی که صنعت و کشاورزی ما عقب افتاده باشد، قدرت ملی ناقص باقی خواهد ماند.

امریکایی هایی که اوضاع ایران را به طور جدی پیگیری می کنند می گویند که هدف روحانی از ایراد این اظهارات لرزندان توازن سپاه و هل دادن آن به موضع دفاعی بعد از سال ها ترک تازی هجومی آن است. در تحرکی هم زمان رئیس جمهوری از بودجه صدا و سیما انتقاد کرد و گفت که باید به طور جدی به فکر اصلاح ساختار خود باشد. او در بیست و هشتم همین ماه گفت: "خدا را شکر. صدا و سیما از صد در صد توانایی خود برای انتقاد از دولت استفاده می کند. البته ما از انتقاد استقبال می کنیم. انتقاد خوب و مفید است. و ما هم از این کار صدا و سیما تشکر می کنیم. اما در پوشش رسانه ای فعالیت های اداری دولت، هیچ کس هیچ تحرکی برای پوشش دادن آن نمی کند و نمی گوید که دولت تا کنون چه کرده و چه خدمانی برای مردم فراهم کرده است." در همین مدت بود که روحانی صحبت از سرمایه گذاری های خارجی که کشور به آنها نیاز دارد، کرد و در اظهاراتی که نسبت به اظهارات قبلی اش تازگی داشت، گفت که استقلال کشور تنها در سایه حکومتی قدرتمند تامین می شود.

آیا نشانه های دیگری نیز وجود دارد تا ثابت کند محافظه کاران پراگماتیک در ایران بعد از سال های طولانی بودن در موضع تدافعی وارد فاز تهاجمی شده اند؟

همان کسانی که اوضاع ایران را دنبال می کنند، جواب می دهند، البته. جامعه مدنی ایران به ویژه نخبگان تشکیل دهنده آن تحرکات تحریک آمیز تازه ای را آغاز کرده اند. این تحرکات در نشست بی سابقه ای که در دانشگاه تهران در 17 دسامبر گذشته درباره موضوع هسته ای برگزار شد، خود را نشان داد. در خلال این کنفرانس انتقاد گسترده ای از تندروی های بزرگ شد و بر اهمیت برنامه هسته ای ایران که مورد تایید همه نهادهای رسمی گوناگون است، تاکید شد. در همین کنفرانس بود که استاد معروف علوم سیاسی، صادق زیباکلام و احمد شیرزاد، مهندس هسته ای که از اساتید اصلاح طلب دانشگاه محسوب می شوند دیوار حذرها را شکستند و بعد از سه دهه ممنوعیت اظهار نظر درباره برخی موضوعات دلایل برخورداری ایران از تکنولوژی هسته ای و عقل و حکمتی که در آن نهفته است، پرسش هایی را مطرح کردند. شیرزاد برنامه هسته ای ایران را به چاهی تشبیه کرد که تا الآن از هیچ چیز جز بعضی پول ها برای برخی افراد استخراج نشده است. او از این که بخش هایی از برنامه هسته ای ایران خسارت های اقتصادی و مالی سنگینی بر کشور تحمیل کرده است، ابراز تاسف کرد. زیباکلام نیز گفت که 250 صنعت جدیدی که دولت می گوید از پی کاربرد تکنولوژی هسته ای و پیشرفت آن به دست می آید، عملی نیست. در 22 دسامبر در ارتباط با همان نشست شیرزاد در گفت وگو با خبرگزاری رسمی کشور در تهران گفت که ایرانی ها باید بتوانند همان طور که از صنعت نامطلوب و غیرمردمی خودروسازی انتقاد می کنند از صنعت هسته ای نیز انتقاد کنند.

تحلیلگران بر این اعتقادند که همه این نشانه ها حاکی از آن است که کفه قدرت به سود رئیس جمهور روحانی شده است. لازم به یادآوری است که زیباکلام شش ماه قبل به دلیل قضایای کم اهمیت تری مورد بازخواست قانونی قرار گرفته بود. اما این بار هیچ واکنش سلبی یا قضایی علیه نشست دانشگاه تهران از سوی هیچ کدام از مخالفان روحانی صورت نگرفت. این دو معنا می دهد. یا این که مواضع رئیس قوه قضاییه نزدیک به دولت شده و در پی همکاری با دولت برآمده است. یا این که محافظه کاران تندرویی که 30 سال است بر دستگاه قضایی کشور مسلط شده اند، دچار ضعف شده اند. به هر حال نمی توان از این حقیقت غافل ماند که جبهه محافظه کاران پراگماتیک به ریاست روحانی و به رهبری حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی دستاوردهای مهمی داشته است. و این مساله می تواند ادامه پیدا کند در صورتی که انتظار آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر انقلاب ایران از روحانی برای موفقیت در مذاکرات برای رفع تحریم های بین المللی علیه ایران یا حداقل تضعیف آنها تحقق یابد.

مقاله قبلی مرتبط با این یادداشت را از این جا بخوانید