چرا روسیه و امریکا به هم اعتماد ندارند؟

 ماه عسلی که گمان می رفت میان ایالات متحده با روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1989 به وجود آید با آغاز به کار "پسر بارز اتحاد جماهیر شوروی" و سازمان حاکمیت به ارث رسیده به او، ولادیمیر پوتین که از نیمه دوم 2000 قدرت را به دست گرفته است، از بین رفت. حکومتی که همچنان ادامه دارد به رغم این که در سال های 2008 تا 2012 یک وقفه مقطعی داشته است.

بعد از آن بود که شبهه نسبت به گسترش روابط حاکم میان دو کشور آغاز شد، به رغم این که همکاری هایشان در سازمان ملل و پیمان ناتو و اتحادیه اروپا ادامه دارد. پوتین از گسترش پیمان آتلانتیک شمالی در اروپای شرقی که تبدیل به یک طوق نظامی برای کشورش شده، احساس آسودگی نمی کند و از تصمیم واشنگتن برای نصب موشک های پیشرفته و سپرهای موشکی در کشورهای پیرامونی آن ناراضی است.

از سوی دیگر امریکا نیز نسبت به پوتین وقتی که از رعایت اصول دموکراسی در روسیه خودداری کرد، به تردید افتاد و وقتی که به فکر احیای روسیه به عنوان یکی از کشورهای ابرقدرت جهان افتاد نگاه خود را در برابر آن تغییر داد. اخیرا نیز از این که می خواهد از دشمنی گسترده میان امریکا با جمهوری اسلامی ایران و بحران – جنگ داخلی و مذهبی در سوریه با هدف احیای جایگاه خود بهره برداری کند و محاصره واشنگتن را تلافی کند، ناراحت است.

بحران اوکراین که از سال گذشته روابط مسکوی پوتین را با واشنگتن اوباما پیچیده کرد تردیدها را نسبت به آغاز دوره تازه ای از جنگ سرد میان آنها علی رغم این که دو طرف – حداقل تا کنون – تلاش دارند مانورهای خود را محدود به رسانه ها و تحرکات سیاسی کنند، افزایش داده و به نظر می رسد که دو طرف را از تفاهم دور کرده است. البته هر دو طرف تلاش دارند بر اساس بنیادها و قواعد جدید نوعی از تفاهم را میان خود برقرار کنند. رئیس جمهوری روسیه همچنان امریکا و غرب را در اظهارات رسانه ای خود "شرکا" خطاب می کند. و امریکا و غرب نیز با او بر همین اساس تعامل می کنند. علاوه بر آن دیدارهای مکرر میان مسئولان عالی رتبه روسی و امریکایی و اروپایی نشان از آن دارد که این دو کشور بزرگ و ابرقدرت خود را آماده ورود به یک جنگ سرد مستقیم می کنند، جنگ های نیابتی در خاورمیانه و مناطق دیگر جهان که در حال افزایش هستند و متعاقب آن مخاطرات مشترک بیشتری را به دنبال دارند که از جمله بارزترین آنها خطر تروریسم و نگرانی از دستیابی ایران به توانایی هسته ای نظامی است که می تواند رقابت تسلیحات هسته ای را در جهان عرب کلید بزند، می تواند بر دامنه این بحران بیفزاید.

آیا تنها مسائل ذکر شده در بالا عوامل ورود مسکو و واشنگتن به جنگ سرد جدید است؟

اطلاعات موجود نزد یکی از مراکز اطلاعاتی ریشه دار و قدیمی امریکایی نشان می دهد که پایتخت های هر دو کشور همچنان بر اجرای معاهده مربوط به سلاح های هسته ای در میان مدت ((INF که در سال 1987 به امضا رسیده است، تاکید دارند. این نشان می دهد که آنها شبهات اعلام نشده ای نسبت به هم دارند و شاید بهانه ای برای سرعت گرفتن اختلاف های علنی میان آنها باشد.

در همین چارچوب گزارش های این مرکز نشان می دهند که امریکا نسبت به رفتارهای روسیه و معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای در میان مدت از جمله موشک های کروز تردید دارد. همچنین نشان می دهد که گسترش موشک های کروز "R-500" و به روز رسانی موشک های بین قاره ای SS-27 باعث نگرانی واشنگتن شده است. و این مساله سبب شده است تا آنها تحقیقات تازه ای را در این زمینه آغاز کنند و به روس ها بفهمانند که معاهده را زیر پا گذاشته اند.

اما هم زمان، گزارش ها نشان می دهد که امریکایی ها خودشان با گسترش فضاپیماها و استفاده از موشک های کروز برای پرتاب سفینه های فضایی این پیمان را زیر پا گذاشته اند. همچنین بر اساس حرف روس ها با توسعه پایگاه های موشکی عمودی در اروپا خلاف این معاهده عمل کرده اند. البته اتهام های روس ها به امریکایی به قوت اتهام امریکایی ها به روس ها نیست. اما همه نشانه ها حاکی از آن است که از آنها از تفسیر معاهده و عدم پایبندی هر کدام از دو طرف به آن نگران هستند.

آیا این اختلافات باعث می شود تا معاهده INF لغو شود؟

در حال حاضر نمی توان این معاهده را زیر پا گذاشت. با علم بر این که تاثیرات لغو این معاهده فقط بر امریکا و روسیه نخواهد بود. در آن صورت چین نیز از فرصت استفاده کرده و به دنبال استقرار موشک های بالستیک کوتاه برد خود در تنگه تایوان خواهد رفت. لغو معاهده به واشنگتن اجازه خواهد داد تا آن جا که لازم بداند سلاح در آن منطقه منتشر کند. به هر حال شاید سال 2015 شاهد استفاده از این معاهده و احتمالا حل اختلافات در مورد آن خواهد بود. علاوه بر آن مطابق آن طرح های دفاع موشکی در اروپا نیز پیش رود. البته در این چارچوب است که روسیه نیز تهدید به گسترش سلاح های هسته ای در شبه جزیره کریمه کرده است.

علی رغم همه اینها گزارش ها نشان می دهد که معاهده INF باعث اعتماد سازی میان دو کشور برای سه دهه گذشته بوده و از افزایش تنش ها در روابط روسیه و امریکا جلوگیری کرده است.