کنگره آمریکا چه طرحی را در موضوع هسته‌ای ایران در دستور کار دارد؟

با آغاز به کار دوره جدید سنای آمریکا از ابتدای سال جدید میلادی، بحث رویکرد جدید کنگره درباره موضوع مذاکرات هسته ای ایران، بار دیگر به بحثی مهم در محافل مختلف تبدیل شده است. در این میان، هر یک از سناتورهای جمهوری خواه، اظهاراتی را درباره این موضوع مطرح کرده اند که جمع بندی این مواضع، می تواند تا حدی به پیش بینی اقدامات احتمالی کنگره در قبال ایران کمک کند.

 با آغاز به کار سنای جدید در آمریکا، حجم اظهارنظرها و موضع گیری های سناتورهای جمهوری خواه – که اینک اکثریت را در کنگره در دست دارند – در مطبوعات و رسانه ها افزایش یافته است. در این چارچوب، مهمترین مسئله مورد توجه این است که آیا کنگره اکنون نسبت به وضع تحریم های جدید علیه ایران اقدام خواهد کرد؟

مارکو روبیو، سناتور جمهوری خواه که احتمال معرفی وی به عنوان نامزد جمهوری خواهان در انتخابات ریاست جمهوری 2016 نیز وجود دارد، اخیراً در اظهاراتی به بیان مواضع خود و همچنین رویکرد کنگره در قبال موضوع هسته ای ایران پرداخت و پیش بینی کرد که سنا فوراً نسبت به تصویب طرح تحریم های جدید علیه ایران اقدام نخواهد کرد.

روبیو اظهار داشت که وی شخصاً همین امروز برای تصویب تحریم های جدید آماده است؛ اما به احتمال زیاد، نخستین اقدام کنگره، تلاش برای تثبیت جایگاه خود در مذاکرات و به موازات آن، طرح این موضوع است که در صورت عدم دستیابی به توافق نهایی طی زمان تعیین شده، تحریم های جدید علیه ایران وضع شود.

وی گفت نخستین رأی گیری در این موضوع، درباره طرحی خواهد بود که بر اساس آن، هر توافق نهایی به دست آمده با ایران، لزوماً باید به تصویب کنگره برسد. به این ترتیب، آن گونه که پیشتر بیان می شد، موضوع وضع تحریم های جدید در دستور کار فوری سنا قرار ندارد. 

این در حالی است که چند روز پیش، لیندسی گراهام، از دیگر چهره های سرشناس جمهوری خواه در کنگره، در جریان سفر به سرزمین های اشغالی و دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل، از طرح موضوع تحریم های جدید علیه ایران بلافاصله پس از آغاز به کار سنای جدید سخن گفته بود. وی همچنین تأکید کرده بود کنگره در موضوع ایران، پیرو دیدگاه های نتانیاهو خواهد بود.

از سوی دیگر، باید اشاره کرد که باب کراکر، رئیس جدید کمیته روابط خارجی سنا نیز ماه گذشته و پس از اعلام تمدید هفت ماهه دوره زمانی مذاکرات هسته ای ایران، تأکید کرده بود که به منظور تأمین امنیت ملی آمریکا و همچنین امنیت منطقه، کنگره باید در توافق نهایی با ایران نقش داشته باشد؛ از جمله اینکه در صورت شکست مذاکرات، امکان وضع تحریم های جدید علیه ایران وجود داشته باشد. 

با کنار هم گذاشتن این اظهارات و همچنین موضع گیری های برخی دیگر از سناتورها، می توان چنین استدلال کرد که آنچه در حال حاضر اکثریت جدید سنا بر آن توافق دارند، انجام یک «اقدام» در موضوع هسته ای ایران است؛ اما درباره ماهیت این اقدام، هنوز اتفاق نظر مشخصی میان آن ها وجود ندارد.

در این راستا باید اشاره کرد که در حال حاضر، دو طرح اصلی در سنا وجود دارد که جمهوری خواهان می توانند هر یک از آن دو را محور کار خود قرار دهند. طرح نخست، تابستان امسال توسط باب کراکر، لیندسی گراهام، جان مک کین، جیم ریش و ران جانسون ارائه شد و روبیو نیز از جمله حامیان آن بود. بر اساس این طرح، در صورتی که توافق نهایی با ایران به تأیید کنگره نرسد، اوباما قادر نخواهد بود تحریم های ایران را کاهش دهد. 

طرح دوم که در دسامبر 2013 از سوی رابرت منندز و مارک کرک ارائه شده بود، بر این مبنا قرار داشت که تحریم های جدیدی علیه ایران وضع شود تا در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات، این تحریم ها به صورت اتوماتیک فعال شود. 

با توجه به اینکه پرنفوذترین جمهوری خواهان سنا، در زمره حامیان طرح نخست بوده اند و اکنون نیز موضع گیری های آنان (به ویژه روبیو و کراکر) به محتوای همین طرح اشاره دارد، می توان پیش بینی کرد اقدامی که در کنگره انجام بگیرد، معرفی دوباره همین طرح باشد. به عبارت دیگر، آنچه کنگره انجام خواهد داد، نه تشدید تحریم های ایران، بلکه محدود کردن فضای مانور دولت اوباما در مذاکره و امتیازدهی به ایران است. 

در این میان، اظهارات برخی سناتورها همچنین گراهام را نیز باید با توجه به زمینه مکانی و زمانی آن ها مورد تحلیل قرار داد. گراهام تأکید خود بر دنباله روی از رژیم اسرائیل را در جریان دیدار با نتانیاهو مطرح کرده است. بر این اساس، می توان گفت سناتورهای تندرو در حقیقت به دنبال انجام اقدامی هستند که از یک سو نظر رژیم اسرائیل و لابی این رژیم در آمریکا را جلب کرده و از سوی دیگر، تقابل با کاخ سفید را در همان ابتدای کار سنای جدید، به شدیدترین حالت خود نرساند.

در واقع، رویکرد جمهوری خواهان درباره وضع تحریم های جدید علیه ایران را باید در چارچوب تقابل کلی کنگره جدید با کاخ سفید تحلیل کرد که هدف از آن، کسب حداکثر امتیازات در بازی سیاسی است که هم اکنون در ایالات متحده جریان دارد.