نقش پررنگ ایران در مبارزه با داعش

 بسیاری از کشور ها خواسته و ناخواسته در درگیری های سوریه و عراق درگیر شده اند؛ اما شاید حضور هیچ کشوری به اندازه حضور جمهوری اسلامی ایران در تلاش برای پایان دادن به درگیری ها پررنگ نباشد.

در پی افزایش حملات داعش در عراق و تهدید پیشروی این گروه تا نزدیکی بغداد پایتخت این کشور، ائتلاف بین المللی تشکیل شده برای مبارزه با داعش به رهبری آمریکا تنها در حملات هوایی محدود علیه مواضع داعش در عراق و سوریه مشارکت کردند. از سوی دیگر، نقش روسیه و کشورهای عرب در درگیری های عراق و سوریه این بود که نیروهای مخالف را تجهیز می کردند. با این حال، ایران در میانه این درگیری ها در میدان های مبارزه حضور یافت تا شاید بتواند به ناآرامی ها پایان دهد.

ایران در مبارزه با داعش نیروهای فعال در منطقه را تجهیز و صد ها مشاور نظامی را به منطقه اعزام کرد و از سوی دیگر، نیروهای داوطلب مردمی شیعه را تشکیل داد که بیشتر اعضای آن در کشورهای عراق و لبنان آموزش دیده اند. در این حال، دو مسئله در ماه دسامبر گذشته تعهد ایران را به مبارزه با داعش بیشتر کرد. مسئله اول کشته شدن حمید تقوی سردار ایرانی توسط یک تک تیرانداز در شهر سامرای عراق بود. تقوی یکی از قهرمانان جنگ هشت ساله میان ایران و عراق محسوب می شد.

مسئله دوم، دیدار رسمی حسین دهقان وزیر دفاع ایران با خالد العبیدی همتای عراقی خود بود. دهقان در کنفرانس خبری تشکیل شده پس از این دیدار وعده داد ایران در تلاش مشترک برای «پاکسازی» عراق از تروریسم همه توان خود را به کار می گیرد.

مداخله ایران در درگیری های کشورهای همسایه، مسئله جدیدی نیست. وزیر دفاع کنونی ایران در سال های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۹ در درگیری ها در لبنان حضور فعالانه داشت و یکی از نیروهای عملیاتی دولت ایران در تشکیل و حمایت از حزب الله لبنان محسوب می شد.

چنین ارتباطات شخصی و سازمانی به شدت بر راهبردهای منطقه ای ایران تاثیر داشته است. شاید بتوان فعالیت های حزب الله لبنان که تحت حمایت ایران بود را در بیرون راندن اسرائیلی ها از جنوب لبنان، به طور نسبی با تلاش گروه های شبه نظامی شیعه برای بیرون راندن نیروهای آمریکایی از عراق پس از حمله سال ۲۰۰۳، مشابه دانست.

از سوی دیگر، می توان گفت بدون کمک ایران، بشار اسد رئیس جمهور سوریه احتمالا تاکنون از قدرت برکنار شده بود. سه سردار ایرانی در درگیری ها در سوریه جان خود را از دست دادند و برخی از اعضای گروه های مخالف دولت در سوریه مدعی هستند ایران در کمک به دولت سوریه و برای ارسال سوخت و تجهیزات به این کشور، ۱۵ میلیون دلار هزینه کرده است.

حتی بدون در نظر گرفتن ادعای گروه های مخالف در سوریه، درگیری ها و ناآرامی ها در منطقه خاورمیانه خسارت های جانی و هزینه های مالی بسیاری برای ایران داشتند و در شرایطی که قیمت نفت در حال سقوط است، تحمل بیشتر این هزینه ها برای ایران دشوار می شود.

با این وجود، ایران نیز همانند آمریکا در مبارزه در منطقه درگیر شده است. با این حال، روند مداخله ایران در این درگیری ها با مشکلات و پیچیدگی هایی همراه است. بسیاری از سیاستمداران ایرانی، آمریکا را مسئول شکل گیری و قدرت یافتن داعش در منطقه می دانند؛ در عین حال، در شرایط کنونی نیروهای ایرانی و آمریکایی هر دو با پیشروی های داعش در منطقه و برای سرکوب این گروه، مبارزه می کنند. از سوی دیگر، آمریکا نگران حملات گروه های شیعه فعال در عراق است (گروه هایی که در دوران جنگ پس از سال ۲۰۰۳ حملات بسیاری علیه نیروهای آمریکایی انجام دادند) و از سوی دیگر، نیروهای آمریکایی با حملات هوایی از این گروه های شیعه در جنگ با داعش پشتیبانی می کنند.

شاید بتوان وجه اشترک دیگر آمریکا و ایران را در زمینه ناآرامی ها در منطقه این دانست که اکنون هیچ یک توانایی پیش بینی روند اتفاقات را در سوریه ندارند. حتی با توجه به کمک ایرانی ها در حمایت از دولت بشار اسد و با توجه به حملات هوایی محدود علیه مواضع داعش در سوریه، آینده دولت این کشور در هاله ای از ابهام است.