خیانت از نوع سعودی ؛ همه علیه خائن

بهای نفت در یک سراشیبی خیلی تند سقوط می کند . متهم شماره یک هم مشخص است :«عربستان سعودی».اقتصاددانان اوپک بر این باورند که عربستان سعودی اخیرا با تغییر فرمول فروش نفت خود و کاهش بهای رسمی نفت صادراتی عملا شرایط را برای کاهش بیشتر بهای نفت در بازار جهانی فراهم کرده است.

بودجه امسال ایران با نفت صد دلاری بسته شده که کاهش قیمت نفت، چشم انداز درآمدهای کشور را مبهم کرده است. روسیه نیز مانند ایران بودجه اش را با نفت صد دلاری بسته و اکنون با چالش مواجه شده است، به طور کلی بیشتر کشورهای نفت خیز جهان بودجه شان را با قیمت نفت بین 90 تا صد دلار بسته اند. در همین حال با توجه به ناگهانی بودن این کاهش، کارشناسان دو دسته عوامل اقتصادی یا سیاسی برای آن متصورند.

کارشناسان کاهش سرعت رشد اقتصادی در اروپا و چین، در کنار پیشرفت ایالات متحده در استفاده از تکنولوژی های جدید در استخراج نفت شیل و مهم تر از آن افزایش تولید نفت عربستان سعودی، عراق و لیبی را مهم ترین علت های سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی می دانند.هم اکنون عربستان سعودی با ظرفیت تولید بیش از 10 میلیون بشکه نفت بزرگترین صادرکننده طلای سیاه در بین اعضای اوپک به شمار می رود. از سویی دیگر، عربستان عملا با کاهش رسمی قیمت نفت خود فشار کاهش قیمت ها را به سایر کشورهای عضو اوپک تحمیل کرده و تولیدکنندگان را در شرایط سخت قرار داده است.

از سویی دیگر این کارشناسان بازار نفت و انرژی در خصوص توافق احتمالی عربستان و آمریکا برای پایین نگاه داشتن قیمت نفت به منظور ضربه زدن به اقتصاد کشورهایی همچون ایران، روسیه و ونزوئلا خبر می دهند. عربستان ممکن است از کاهش قیمت نفت زیان های اقتصادی ببیند، اما؛ این احتمال وجود دارد که امتیازهای سیاسی به خاطر تلاش در کاهش قیمت نفت از آمریکا کسب کند. هم چنین باید به این موضوع اشاره کرد که با کاهش بهای طلای سیاه در بازار جهانی، روسیه به عنوان یک کشور صادرکننده گاز مجبور است که قیمت گاز صادراتی خود را نیز کاهش دهد.عربستان با تولید بی رویه نفت و کاهش قیمت به اقتصاد جهان اسلام ضرر وارد می کند و در عین حال، درآمد خود را خرج خرید تسلیحات و رونق بازار آن ها کرده است، و از دو طریق به اقتصاد غرب سود می رساند یکی این که سلاح های تولید غرب را می خرد و دوم این که باعث کاهش درآمد کشورهای اسلامی شده است و هزینه خرید نفت برای کشورهای غربی نیز کاهش می یابد. 

 

سناریوهای رفتاری عربستان سعودی

 

سناریوی اول:‌ حفظ اهمیت استراتژیک نفت متعارف و ابتکار عمل در برابر عامل تهدید

تحلیلگران این سناریو معتقدند روند فزاینده تولید نفت نامتعارف آمریکای شمالی در شرایط قیمت‌های بالای نفتی امکان‌پذیر بوده که خود این امر منجر به افزایش عرضه به نسبت تقاضا در بازار جهانی و کاهش واردات ایالات‌ متحده و در نتیجه کاهش قیمت نفت شده است. از این منظر، اقدام عربستان در تنظیم بازار و حفظ قیمت‌ها «محرکی برای توسعه بیشتر نفت نامتعارف و عدم توازن بیشتر عرضه و تقاضا و همچنین کاهش اهمیت استراتژیک عرضه نفتی اوپک» است. از این منظر هرگونه کاهش عرضه عربستان باید با تنظیم ترتیبات مشترک عرضه الف- با غیراوپک و ب- در بین کشورهای اوپک (مثلاً کاهش عرضه میدان الخفجی با کویت) باشد.

سناریوی دوم: انتقام از دولت دموکرات ایالات متحده و حفظ اهمیت استراتژیک نفت خود (متعارف)

از منظر طرفداران این سناریو، عربستان به دلیل نادیده گرفتن منافع این کشور در زمینه سوریه و عدم موافقت ایالات متحده تغییر دولت بشار اسد – در هنگام بحران استفاده تسلیحات شیمیایی در این کشور-، عدم تجهیز کامل مخالفان دولت اسد به دلیل بیم از دسترسی گروه‌های تروریستی به این سلاح‌ها و از همه مهم‌تر «روند تنش‌زدایی هسته‌ای با ایران با پذیرش چرخه هسته‌ای محدود در ایران و عدم توجه به دغدغه‌های امنیتی این کشور در زمینه منزوی کردن ایران» و ترس از «معامله سیاسی با تهران در مورد حفظ دولت اسد در قبال همکاری ایران در سرنگونی داعش» با ایالات متحده در تعارض رفتاری است. به باور این گروه، نتیجه این تعارض در انفعال عربستان در کنترل کاهش قیمت نفت است که می‌تواند برنامه‌های توسعه منابع نامتعارف نفتی در چارچوب استراتژی امنیت انرژی این کشور در کاهش وابستگی به واردات را تحت‌الشعاع قرار دهد. در این راستا عربستان در قالب این سناریو به اهداف ذیل دست می‌یابد:

- عدم توسعه برنامه‌ریزی‌شده منابع نامتعارف نفتی و عدم تحقق برنامه کاهش وابستگی به واردات نفتی و در نتیجه حفظ اهمیت استراتژیک دولت خود در تنظیم بازار نفت.

- کاهش قیمت نفت بیشتر به سود رقبای راهبردی ایالات متحده نظیر چین است در حالی که به ضرر ایالات‌ متحده در کاهش تولید داخلی این کشور و در نتیجه وابستگی به واردات خواهد شد.

- کاهش قیمت نفت و در نتیجه چشم‌انداز عدم تحقق توسعه منابع نامتعارف نفتی ایالات‌ متحده سبب می‌شود ایالات متحده در موضوعات راهبردی به نظرات و منافع عربستان سعودی توجه کند.

- کاهش قیمت نفت، توان عربستان را برای لابی با شرکت‌های تولیدکننده نفت نامتعارف برای حفظ قیمت بالای نفت به منظور تاثیرگذاری بر مراکز تصمیم‌گیری ایالات متحده از طریق آنها افزایش می‌دهد.

- کاهش قیمت نفت، تولید نفتی رقبای دیگر اوپکی خود نظیر ونزوئلا به‌ویژه در حوزه تولید نفت فوق سنگین منطقه اورینوکو را از جذابیت سرمایه‌گذاری خارج می‌کند. لازم به ذکر است که دولت ونزوئلا یکی از حامیان دولت سوریه است.

- نفت ۸۰‌دلاری سبب استفاده عربستان به میزان ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار از ذخیره ارزی ۷۵۰ میلیارد‌دلاری خارجی این کشور می‌شود که نشان‌دهنده آسیب‌پذیری کمتر این کشور به نسبت ایالات‌ متحده، روسیه، ایران، ونزوئلا و دیگر عرضه‌کنندگان نفتی از کاهش قیمت است.

اما این سناریو با منتقدانی نیز روبه‌روست که کاهش قیمت نفت منجر به کاهش درآمدهای نفتی عربستان و در نتیجه تضعیف برنامه‌های توسعه‌ای این کشور در زمینه افزایش بهره‌وری و توسعه منابع جایگزین تولید برق فسیلی -‌نظیر هسته‌ای‌- می‌شود که نهایتاً ظرفیت صادرات نفتی عربستان سعودی را کاهش می‌دهد. به باور کارشناسان، با حفظ روند فعلی مصرف انرژی عربستان سعودی، این کشور در سال ۲۰۳۷ به واردکننده خالص نفتی بدل خواهد شد.

 

خیانت چند جانبه عربستان به جهان اسلام با کاهش قیمت نفت

 

سناریوی سوم: تبانی با ایالات متحده برای محدودسازی قدرت روسیه و ایران

طرفداران این سناریو معتقدند کاهش قیمت نفت کوتاه‌مدت بوده و انفعال عربستان به منظور کنترل رفتاری روسیه در مورد اوکراین و حمایت از سوریه است. کاهش قیمت به این دلیل کوتاه‌مدت خواهد بود که ایالات متحده و عربستان هر دو نیازمند قیمت بالای نفتی هستند؛ یکی برای توسعه منابع نامتعارف داخلی و دیگری برای تامین نیاز توسعه داخلی. در این سناریو، کاهش قیمت نفت بر اقتصاد روسیه فشار می‌آورد زیرا:

- رشد اقتصادی روسیه در سال ۲۰۱۴ به دلیل تحریم‌های غربی به ۰۴/ درصد افت کرده است که می‌تواند در سایه کاهش نفت کمتر نیز شود.

- تاثیرات افول قیمت نفت در بودجه روسیه که با نفت ۹۷‌دلاری بسته شده است، خیلی سریع اتفاق می‌افتد و ۴۰ درصد بودجه روسیه به درآمدهای نفتی وابسته است.

- توسعه منابع نفتی قطبی و شیل روسیه با تاخیر مواجه می‌شود و پیش‌بینی کاهش یک میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۰ محقق می‌شود.

- روسیه نیازمند استفاده از ۷۴ میلیارد دلار از ذخایر خارجی خود می‌شود.

طرفداران این سناریو، انفعال عربستان را «حاصل تبانی ایالات متحده و این کشور» می‌دانند. هرچند برخی تحلیلگران در نشریه بلومبرگ و فوربس ایران را نیز هدف این سناریوی کاهش قیمت می‌دانند اما با توجه به تحریم‌های انتقال درآمد نفتی به ایران، کاهش قیمت نفت نمی‌تواند بر روی سیاست‌های راهبردی ایران تاثیر گذارد. این سناریو منتقدانی نیز دارد که معتقدند:

- در صورت صحت این سناریو، کاهش قیمت نفت کوتاه‌مدت است.

- اجرای این سناریو در شرایطی که روسیه، اتحادیه اروپا و ایالات‌ متحده درگیر رویکرد تنش‌زدایی بعد از پیمان آتش‌بس هستند، با واقعیت‌های بیرونی ناسازگاری دارد.

- روسیه و ایالات‌ متحده در زمینه موضوعات مشترک نظیر مبارزه با تروریسم، کنترل بحران در شبه‌جزیره کره و پرونده هسته‌ای ایران دارای رویکرد همکاری‌جویانه هستند.

نتیجه‌گیری

به نظر نگارنده، استراتژی عربستان بر اعمال فشار بر ایالات‌ متحده و روسیه به طور همزمان استوار است.

- فشار بر ایالات متحده برای دوری از تنش‌زدایی با ایران و اهمال در برابر سرنگونی دولت اسد.

- فشار بر روسیه برای کاهش حمایت در گزینه‌های احتمالی پرواز ممنوع یا ورود نیروهای زمینی به سوریه در شورای امنیت.

این سناریو می‌تواند با سناریوی اقتصادی نیز مکمل باشد که «کاهش قیمت نفت، سبب تداوم اهمیت استراتژیک عربستان برای ایالات متحده و در نتیجه توجه به خواسته‌های سیاسی این کشور از سوی آمریکا می‌شود». زیرا عربستان به این جمع‌بندی رسیده است که «توسعه فزاینده نفت شیل مساوی با بی‌اعتنایی فزاینده ایالات متحده به عربستان می‌شود». در حقیقت سناریوی اقتصادی و انتقام هر دو در یک راستا عملیاتی می‌شوند.

 

همه علیه خائن

حالا در ایران همه مسولان به دنبال شفاف سازی ماجرای این خیانت هستند . به نظر می رسد تلاش بر این است که این خائن به همه معرفی شود.

نوبخت سخنگوی دولت در اظهاراتی به صراحت اعلام کرده است که «آخرین کاری که می خواهند با آن ما را در مضیقه قرار دهند کاهش قیمت نفت است و متاسفانه برخی کشورهای منطقه که نام اسلامی را بر خود دارند با دشمنان همراهی می کنند.»

علی شمخانی هم در تازه ترین اظهار نظرش گفته است : ایران و عربستان سعودی درگیر جنگ نفتی هستند و سعودی‌ها تاکنون در این جنگ 100 میلیارد دلار از دست داده‌اند که خیلی بیشتر از ضررهای ایران است.

فشار بر روی قیمت‌ نفت بد هم نیست. ما نقطه ضعفی به‌نام وابستگی به نفت داریم و هرکسی به ما کمک کند از این وابستگی خلاص شویم، لطف کرده است.

سرلشکر حسن فیروزآبادی رئیس ستادکل نیروهای مسلح با بیان اینکه عربستان با افزایش تولید نفت به غرب اطمینان داد که از نظر تأمین سوخت در مضیقه قرار نمی‌گیرد، گفت: عربستان‌سعودی پایه‌گذار و مروج گروه‌های وهابی تروریستی تکفیری مثل داعش است و دلارهای بادآورده نفتی را هزینه رشد این گروه‌ها کرده است.

حسن روحانی در قامت رئیس‌جمهور این اقدام را یک توطئه سیاسی دانست و برای سعودی‌ها خط و نشان کشید. رئیس‌جمهور در ابتدای جلسه هیات دولت به کاهش بهای جهانی نفت اشاره کرد و گفت: کاهش قیمت نفت خام صرفا یک موضوع اقتصادی نیست بلکه ناشی از توطئه و برنامه‌ریزی سیاسی برخی کشورها است. رئیس‌جمهور افزود: کاهش قیمت نفت توطئه‌ای علیه مردم منطقه و مسلمانان بوده که نفع آن صرفاً برای برخی دیگر از کشورهاست. روحانی با بیان اینکه مردم منطقه اینگونه توطئه‌ها و به تعبیری خیانت‌ها علیه جهان اسلام را از یاد نخواهند برد، اظهار داشت: مسلما مردم به این توطئه عکس‌العمل نشان خواهند داد و کشورهایی که پشت این توطئه هستند باید بدانند نفرت را در جهان اسلام نسبت به خود افزایش می‌دهند. رئیس‌جمهور تاکید کرد: مردم مطمئن باشند دولت توانایی اداره کشور را به خوبی و با همین قیمت نفت دارد و این کاهش عدم اتکای بودجه کشور به نفت را افزایش می‌دهد. روحانی با بیان اینکه بودجه 94 کمترین اتکا را به درآمدهای نفتی دارد، گفت: این امر نسبت به سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده و این کاهش قیمت نفت فرصتی است تا وابستگی بودجه را از درآمدهای نفتی جدا کنیم. رئیس‌جمهور تاکید کرد که دولت به اجرای همه بندهای اقتصاد مقاومتی پایبند است و از دستگاه‌های اجرایی می‌خواهم که همه بندهای اقتصاد مقاومتی را مورد توجه قرار داده و عملیاتی کنند. روحانی ادامه داد: اقتصاد کشور با توجه به منابع طبیعی سرشار و نیروی انسانی، مسؤولان دلسوز و با تجربه و وجود پربرکت مقام معظم رهبری باید به گونه‌ای ساخته شود که با توفان‌هایی فراتر از کاهش بهای نفت نیز آسیبی نبیند و به راحتی از این مسیر عبور کنیم.درحالی که روحانی بدون نام بردن از پادشاهی سعودی، اقدام آنان در مهندسی کاهش قیمت نفت را «خیانت به اسلام» دانست و سعودی‌ها را به واکنش وعده داد؛ اسحاق جهانگیری، معاون اول او صریح‌تر سخن گفت و تیغ تیز انتقادات خود را تا حدود زیادی به سمت عوامل داخلی این اتفاق کشید.  اسحاق جهانگیری که در استان همدان به سر می‌برد؛ در جلسه شورای اداری این استان، از کاهش قیمت جهانی نفت به‌عنوان یک توطئه سیاسی جدی توسط برخی کشورها نام برد و گفت: به هیچ عنوان پذیرفته نیست که کاهش ناگهانی بهای نفت یک موضوع اقتصادی و مبتنی بر عرضه و تقاضا باشد. وی افزود: وقتی بهای نفت از حدود 110 دلار یکباره به کمتر از 70 دلار کاهش پیدا می‌کند، یعنی توطئه بزرگی در دنیا شکل گرفته و برخی معتقدند این توطئه علیه روسیه و عده‌ای بر این باورند که علیه ایران است. معاون اول رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه کشورهای منطقه نباید باعث تیرگی روابط شوند، تصریح کرد: ملت ایران اینگونه رفتارها را فراموش نمی‌کنند و مشارکت کشورهای منطقه در اینگونه اقدامات را به خاطر خواهند سپرد. جهانگیری در ادامه نکته‌ای قابل تامل نیز گفت که به نظر می‌رسد نوعی اعتراض به برخی سیاست‌ها در حوزه دیپلماسی باشد. او گفت: ما به هیچ عنوان توافق هسته‌ای بد با گروه 1+5 را به عدم‌توافق ترجیح نمی‌دهیم.  جهانگیری تصریح کرد: حتی اگر بهای نفت به 40 دلار هم برسد ما مصمم هستیم با تکیه بر اقتصاد مقاومتی و با برنامه‌ریزی‌های دقیق، باز هم کشور را به‌خوبی اداره کنیم و زمینه‌های خروج از رکود و رونق اقتصادی را فراهم سازیم.