احتمال تکرار تجربه ژنو3

مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در آخرین ایستگاه برای رسیدن به توافق جامع هسته ای، وارد پنجمین روز خود شد. هر چند در این روز هم امید چندانی برای اینکه اختلافات میان دو طرف کاهش پیدا کرده باشد وجود ندارد.

طی چهار روز گذشته دیپلمت های دو طرف تلاش کردند تا به راه حلی برای دستیابی به توافق برسند، پیش از آنکه این فرصت برای همیشه از دست برود.

از دیروز هتل کوربرگ وین، شاهد رفت و آمدهای دیپلماتیک فراوانی بود. پس از جان کری وزیر خارجه آمریکا، فیلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس و لورن فابیوس وزیر خارجه فرانسه هم خود را به محل مذاکرات رساندند تا از نزدیک در جریان روند تحولات در وین قرار گیرند.

اگر چه حضور وزرای خارجه سه کشور غربی به مذاکرات جان تازه ای داد اما در پایان روز چهارم معلوم شد که هنوز شکاف میان دو طرف باقی است و اختلافات پابرجا است.

ظرفیت غنی سازی ایران و تعداد سانتریفیوژهای فعال پس از توافق جامع، تعیین سرنوشت تحریم های اعمال شده علیه ایران و مدت زمان اجرای توافق جامع سه اختلاف اصلی است که مانع از دستیابی ایران و 1+5 به توافق جامع شده است.

در اختلاف نخست یعنی تعداد سانتریفیوژها از یک سو جمهوری اسلامی ایران تاکید بر حفظ حدود 9 هزار دستگاه فعال فعلی خود دارد این در حالی است که غربی ها به خصوص آمریکایی ها تاکنون به فعال ماندن نیمی از آن هم رضایت نداده اند.

در همین حال دیلی تلگراف در گزارشی نوشت: مذاکره کنندگان کارآزموده اغلب تلاش می‌کنند تا با روش‌های شناخته شده برطرف نشدنی‌ترین فاصله را از میان بردارند. اما آن‌چه سبب شده تا مذاکرات هسته‌ای ایران در این سطح باقی بماند این است که تهران و واشنگتن بیش از اندازه بر تعداد سانتریفیوژها متمرکز شده‌اند.

این روزنامه انگلیسی با تاکید بر اینکه "اگر تعداد سانتریفیوژها موجب شکست مذاکرات شود قابل بخشش نیست"نوشت: تهران و واشنگتن بیش از اندازه روی تعداد سانتریفیوژها متمرکز شده‌اند، در حالی که دسترسی آزاد بازرسان بین‌المللی به تأسیسات ایران مساله مهم‌تری است.

اما مهمتر از این اختلاف تعیین سرنوشت تحریم های اعمال شده علیه ایران است. تحریم هایی که از یک سو جمهوری اسلامی ایران بر لغو کامل آن تاکید دارد و از سوی دیگر غرب از جمله آمریکا خواستار "تعلیق" آن و یا وزیر خارجه انگلیس خواستار لغو جزئی تحریم‌ها علیه ایران است.

این در حالی است که در مقدمه توافق ژنو3 موسوم به "برنامه اقدام مشترک" تاکید شده است که "هدف این مذاکرات رسیدن به یک راه حل جامع ... این راه حل جامع شامل یک فرایند متقابل و قدم به قدم می‌باشد و به رفع همه جانبه تمامی تحریم‌های شورای امنیت، تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی مربوط به برنامه هسته‌ای ایران می‌انجامد."

با این وجود با نزدیک شدن به توافق جامع غربی ها نظر دیگری را برای تعیین سرنوشت تحریم های اعمال شده علیه ایران مطرح کرده اند که مغایر با آن چیزی است که در برنامه اقدام مشترک توافق شده بود.

از این طی چهار روز گذشته عمده رایزنی ها به گفتگو حول این دو موضوع در جریان بوده هر چند زمان اجرای توافق جامع نیز از جمله اختلافات دو طرف بوده است.

بر همین اساس به دلیل آنکه پر کردن شکاف میان دوطرف از طریق توسل به برنامه اقدام مشترک امکان پذیر نیست بنابر ادعای برخی رسانه ها دوطرف ناچار شده اند روی طرح های کلی جدیدی با یکدیگر گفتگو کنند تا شاید فرصت تاریخی رسیدن به توافق را از به سادگی از دست ندهند.

این طرح ها شامل طرح هایی است که بر پایه برنامه اقدام مشترک بنا گذاشته نشده است. در این صورت تمدید مذاکرات هم می تواند یکی از گزینه های پیش روی دوطرف باشد.

بر اساس برنامه اقدام مشترک ایران و 1+5 تنها یک بار می توانستند این توافق مقدماتی را تمدید کنند که سوم آذر مهلت زمانی این برنامه به پایان می رسد.

از این رو دوطرف نیاز به طرح هایی جایگزینی دارند که در صورت حل نشده باقی ماندن اختلافات میز مذاکرات بر هم نخورد و بتوانند در ادامه رایزنی ها و مذاکرات دو طرف اختلافات را کاهش دهند.

هر چند تاکنون ایران و 1+5 به طور جدی اراده خود را در رسیدن به توافق در مهلت زمانی باقی مانده به نمایش گذاشته اند اما همانطور که هم در برنامه اقدام مشترک تاکید شده است و هم از طرف دیپلمات های دوطرف به خصوص ظریف بارها اعلام شده "هیچ بخشی از راه حل جامع مورد توافق قرار نمی‌گیرد مگر آنکه در مورد تمامی بخش‌های توافق حاصل شود" دو طرف راهی ندارند که به توافقی دست پیدا کنند که در پایان هیچ اختلافی حل نشده باقی نماند.

از این رو دوطرف نمی توانند به توافقی دست پیدا کنند که موضوعات حل نشده ای میان دو طرف باقی بماند. به همین دلیل وین در ایستگاه پایانی به مرگ و زندگی برای مذاکرات تبدیل شده است.

اما ایران و 1+5 برای آنکه سرانجام مذاکرات به مرگ تبدیل نشود تلاش خواهند کرد پل های پشت سر را خراب نکنند بر همین اساس گزینه تمدید محتمل ترین از هر گزینه دیگری پیش روی دو طرف قرار دارد. در همین حال آرتص در خبری مدعی شد باراک اوباما از طریق دیپلمات ها دموکرات های کنگره را در جریان تمدید احتمالی مذاکرات قرار داد.

این در حالی است که هنوز در وین هیچ یک از طرفین از تمدید مذاکرات سخن به میان نمی آوردند و تمام تمرکز خود را در رسیدن به توافق در دو روز پایانی گذاشته اند. تا شاید تجربه ژنو3 دوباره تکرار شود و دوطرف در دقیقه 90 بتوانند به توافق دست پیدا کنند. هرچند امید اندکی در رسیدن به توافق وجود دارد.