بازی «نفتی » عربستان در میدان هسته‌ای آمریکا / پشت پرده سیاسی کاهش بهای طلای سیاه

کاهش ناگهانی قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی به 86 دلار در هر بشکه در هفته‌های اخیر تحلیل‌های بسیاری را از جانب کارشناسان مختلف داخلی و بین المللی برانگیخت، تحلیل‌هایی که شاید بتوان وجه مشترک تمام آنها را برخورداری از یک پشت پرده سیاسی دانست.

«در اقتصاد متکی به منابع زیرزمینی نخبگان جذب نمی‌شوند. وقتی ثروت خود را از زیر زمین خام‌فروشی کنیم، این اقتصاد مثل "بچه پولدار ملی" است که قدر پول را نمی‌داند، سیاست آنها این است که یک روز قیمت نفت تنزّل پیدا کند؛ ناگهان شما مى‌بینید ۲۰ دلار قیمت نفت تنزّل پیدا کرد؛ تا دیروز مثلاً ۱۰۵ دلار میفروختند، حالا باید ۸۵ دلار بفروشند؛ اینها سیاستهاى جهانى است. کشورى که اقتصاد خودش را بسپرد دست سیاست‌گذاران و طرّاحان و برنامه‌ریزانِ خارج از محدوده‌ مصالح او، حال آینده‌ى آن کشور معلوم است.»

این عبارات، بخشی از سخنان رهبر انقلاب در واکنش به کاهش عامدانه قیمت نفت توسط سیاست گذاران جهانی بود که 30 مهر در جمع شرکت کنندگان در هشتمین همایش ملی نخبگان جوان مطرح کردند.

افزایش تولید نفت توسط عربستان و کاهش ناگهانی این طلای سیاه در بازارهای جهانی به 86 دلار در هر بشکه تحلیل های بسیاری را از جانب کارشناسان مختلف داخلی و بین المللی برانگیخته کرد. تحلیل هایی که شاید بتوان وجه مشترک تمام آنها را برخورداری این اقدام عربستان از یک پشت پرده سیاسی دانست.

پشت پرده ای که تلاش می کند با حرکتی نرم و آهسته اهرم فشاری برای ایران به همراه داشته باشد.

این ادعا اما با نگاهی گذرا به اوضاع ناپایدار منطقه از قوت بیشتری برخوردار می شود. خاورمیانه به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت جهان در حالی با کاهش ناگهانی این طلای زیرزمینی مواجه شده که اقدامات گروه های تروریستی در منطقه، دخالت های کشورهای غربی و آمریکا، اختلافات ناتو و روسیه بر سر اوکراین دست به دست هم داده و شرایط منطقه را ناپایدار کرده است اما اینکه در چنین شرایط ناپایداری کاهش ناگهانی قیمت نفت حکایت از پشت پرده ای سیاه دارد.

چندی پیش محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت درباره علت کاهش جهانی قیمت نفت آن را «توطئه جدید» دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران دانست که به عنوان آخرین حربه برای حمله به ایران مورد استفاده قرار گرفته است.

این اظهارات اما در حالی مطرح است که بسیاری از کارشناسان و نیز چهره هایی از نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی متعقدند که بهترین راه حل برای حل این مسئله پیش قدم شدن ایران برای درخواست برگزاری نشست اضطراری اوپک است.

نشستی که شاید برگزاری آن پیش از موعد قانونی یک ساله زمینه ای را برای یادآوری سهمیه کشورهای عضو در تولید نفت و ممانعت از افزایش ناگهانی و غیر ضروری آن توسط برخی اعضا گوشزد و آن را تکلیف کند.

پشت پرده سیاسی افزایش بهای طلای سیاه

حسین نجابت نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار پارلمانی مهر با اشاره به افزایش تولید نفت توسط دولت عربستان و کاهش بهای نفت اوپک گفت: کاهش قیمت نفت در شرایط فعلی مشکوک است، وضع منطقه، پایدار نیست، اقدامات داعش، اقدامات آمریکا، اختلافات بین ناتو و روسیه عواملی است که نشان می دهد کاهش قیمت نفت در شرایطی که خاورمیانه به عنوان اصلی ترین تولیدکننده نفت جهان دچار ناآرامی است، معنای منطقی ندارد.

عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به اینکه این شبهه وجود دارد که این کاهش قیمت پشت صحنه‌ای داشته باشد، افزود: عده‌ای ادعا می‌کنند که چون اقتصاد اروپا رشد قابل ملاحظه‌ای ندارد، این کاهش تقاضا می‌تواند یکی از علل کاهش قیمت باشد در صورتی که تقاضا از سوی اروپا تغییر چندانی نکرده است.

وی ادامه داد: این تئوری که عربستان با دخالت آمریکا طی یک سناریو و هماهنگی از پیش تعیین شده اقدام به افزایش تولید نفت کرده و باعث تشنج در این مسئله شود، در شرایط کنونی تقویت می شود. در چنین مواقعی باید اوپک بلافاصله جلسه فوق العاده برگزار کرده و اظهارنظر کند اما در شرایط فعلی شاهد امتناع اوپک از برگزاری نشست اضطراری هستیم.

نجابت گفت: کشورهای بزرگی همچون عربستان و ایران نقش مهمی در اوپک دارند، بنابراین انتظار است در چنین شرایطی این دو کشور برای اصلاح قیمت و برگزاری جلسه اوپک اقدام کنند اما عربستان تا این لحظه چنین اقدامی را نکرده از این رو این شبهه تقویت می شود که برای فشار به ایران و روسیه به عنوان تولیدکننده اصلی نفت و گاز اقدام به چنین تشنج زایی کردند.

نماینده مردم تهران با اشاره به اینکه به نظر می رسد این کاهش قیمت در مقطعی از زمان متوقف خواهد شد، افزود: هزینه تولید هر بشکه نفت برای ما پایین تر از بسیاری از کشورها همچون کشورهای اروپایی و کشورهای دریای شمال انگلیس است بنابراین این روند بدون شک متوقف خواهد شد.

نجابت با اشاره به اینکه تقاضای ما به عنوان نماینده مجلس و عضو کمیسیون انرژی این است که دولت جمهوری اسلامی ایران پیشقدم شده و درخواست برگزاری جلسه فوق العاده اوپک را مطرح کند، ادامه داد: باید دولت رایزنی های مهمی را در حوزه نفت و دیپلماسی انجام دهد. در چنین مواقعی کشورها باید بپذیرند که حداقل افزایش تولید نداشته و سهمیه عضویت را رعایت کنند.

ضرورت برگزاری اضطراری نشست اوپک

اما در این بین روبرت بیگلریان یکی دیگر از اعضای کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه شاید در شرایط فعلی کاهش قیمت نفت فرصتی مناسب برای جمهوری اسلامی ایران به منظور بازیابی سهم خود در بازارهای جهانی باشد عنوان کرد: اینکه برگزاری نشست اضطراری اعضای اوپک را مطالبه می‌کنیم نه صرفا به منظور افزایش تولید و کاهش قیمت است بلکه به منظور ارزیابی بهتر شرایط و دل نگرانی های شرکای ما در اوپک و نیز تلاش برای اجماع مجدد برای ادامه رویه اوپک است.

نماینده مردم ارامنه شمال کشور ادامه داد: برای ترسیم دورنمای مشخص و جلب اعتماد متقابل بین شرکای اوپک، برگزاری نشست اضطراری امری مورد پیگیری ما است.

عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به راهکارهایی که در شرایط کنونی دولت جمهوری اسلامی ایران می‌تواند اتخاذ کند، گفت: باید نشست اضطراری اوپک به طور جدی پیگیری شود. البته در این خصوص باید دید تحلیل‌های وزارت نفت چیست، به اعتقاد من بازگشت سهم ما از بازارها در شرایط فعلی اولویت اول است و مسئله قیمت در اولویت دوم قرار دارد.

بیگلریان خاطرنشان کرد: ما باید نقش خود را در سهم بازار بازیابی کرده و در این شرایط حتی ممکن است کاهش قیمت خود زمینه‌ای برای بازآفرینی بازار جمهوری اسلامی ایران فراهم کند.

با وجود این اظهارات اما چندی پیش وزیر نفت در اظهار نظری با اشاره به اینکه فعلا برنامه‌ای برای برگزاری نشست اضطراری در اوپک نداریم عنوان کرد: این قیمت نفت یک مدل بازرگانی نفتی است و نمی توان آن را جنگ کاهش قیمت نفت نامید.

کاهش 8 تا 9 درصدی منابع ارزی متاثر از کاهش قیمت نفت/ راهکار دولت برای حل مشکل کاهش قیمت نفت در بودجه94

در این بین اما غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در گفتگویی با مهر، با بیان اینکه دولت در اثر کاهش قیمت نفت با کاهش 8 تا 9 درصدی منابع ارزی مواجه خواهد شد گفت: کاهش قیمت نفت اثرش بر بودجه را در 3 ماهه آخر سال نشان می‌دهد که دولت می‌تواند با تخصیص‌ها این مشکل را حل کند.

نماینده مردم گچساران اظهار داشت: در جلسات مشترک تاکید شده است که دولت برای جبران این کسری بودجه، تخصیص بودجه های عمرانی را کاهش نخواهد داد بلکه در بودجه جاری صرفه جویی می کند.

وی در خصوص قیمت نفت در بودجه سال 94 هم گفت: اجلاس بعدی اوپک و فضای اقتصادی کشور و مذاکرات در تعیین قیمت نفت در لایحه بودجه سال 94 بسیار تاثیر گذار است اما قطعا قیمت نفت در لایحه بودجه پایین تر از سال گذشته خواهد بود.

نکته قابل تامل اما این جاست که در سال 93 بودجه کل کشور با نفت 100 دلاری در هر بشکه بسته شد این در حالی است که کارشناسان پیش بینی کاهش قیمت نفت در هر بشکه را در بودجه سال 94 کردند، حال دولت در چنین شرایطی چگونه بر این مشکل فایق آمده و آیا جلساتی که دولتی ها و مجلسی ها در این زمینه برگزار کردند می تواند راهگشایی برای این مشکل باشد یا نه!

تا قبل از بررسی بودجه 94 مشکل برطرف خواهد شد/ وصول مطالبات از طریق دیپلماسی

در این بین اما حسینعلی حاجی دلیگانی عضو دیگر کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه نگرانی در خصوص کاهش قیمت نفت برای بستن بودجه سال 94 وجود ندارد، به مهر گفت: اگر دولت بخواهد تدابیری را در این زمینه بیندیشد مجلس همکاری کرده و هر مجوزی که از سوی مجلس درخواست کند، صادر خواهد شد.

این نماینده مجلس با اشاره به اینکه اقدام عربستان در افزایش تولید نفت از نظر ما نوعی جنگ نفتی محسوب می شود، ادامه داد: اعتقاد ما این است که این اقدام یک نقشه طراحی شده توسط عربستان و هم پیمانانش برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن برخی دیگر از کشورهای منطقه است که قطعا باید از همه توان خود برای رفع این مشکل استفاده کنیم.

وی تاکید کرد: اگر دولت و وزارت امور خارجه که عمده وقت خود را صرف مسئله مذاکرات هسته‌ای می‌کند در این جهت هم وقت مناسب بگذارد، می‌توان بخشی از مشکل را حل کرد.

حاجی دلیگانی گفت: البته وضعیتی که در اثر این اقدام عربستان به وجود آمده است، شکننده خواهد بود و به زودی مشکل کاهش قیمت نفت رفع خواهد شد. اما این بدان معنی نیست که در این جهت تلاشی نکنیم.

این نماینده مجلس اما درحالی که پیش بینی کرد تا قبل از بستن بودجه 94 این مشکل برطرف خواهد شد، راهکار کاهش وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی را صرفه جویی در هزینه‌ها و پیگیری وصول آنچه که جمهوری اسلامی ایران در نقاط مختلف دنیا به عنوان برخی طلب ها دارد آن هم با یک دیپلماسی قوی را راه حل بخشی از مشکلات دانست که جذب این وجوهات کمک شایانی به بودجه کل کشور خواهد داشت.

اما آنچه در این بین بیش از همه قابل تامل‌تر خواهد بود این است که بدون شک عربستان بر خلاف سیاست اعتماد سازی ایران، ترجیح می دهد در زمین آمریکا بازی کند، آن هم یک بازی با توسل به ابزار نفتی برای تاثیر گذاری بر مذاکرات هسته ای.