واحد جنگ تبلیغاتی داعش چگونه فعالیت می‌کند؟

 یکی از مسائلی که از‌‌ همان روزهای آغازین پیشروی گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه مورد توجه تحلیلگران قرار گرفت، نوع استفاده‌ای بود که این گروه از رسانه‌های مدرن و امکانات فن آورانه برای پیشبرد اهداف خود کرده و می‌کند. یک تحلیلگر مسائل منطقه در مطلبی به بررسی جزئیات شیوه کار داعش در زمینه پیشبرد جنگ رسانه‌ای در کنار جنگ میدانی پرداخته است.

علی هاشم، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در مطلبی که در سایت تحلیلی «المانیتور» منتشر کرده، به بررسی راهبرد رسانه‌ای داعش پرداخته و می‌نویسد، برای این گروه، جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی به اندازه جنگ در عرصه میدانی اهمیت دارد.

در این مطلب آمده است: وقتی ابوبکر البغدادی، رهبر گروه داعش و خلیفه خودخوانده این گروه برای نخستین بار در چهارم ژوئیه در موصل در انظار عمومی ظاهر شد، مسئولین تبلیغات داعش یک کار نمادین انجام داده بود. بغدادی مسجد بزرگ «النوری» را که در سال ۱۱۷۲ میلادی توسط نورالدین زنگی بنا شده، محل سخنرانی خود برگزیده بود. شهرت زنگی به سبب حکومت وسیعی است که در آن زمان از سوریه و عراق تا مصر بر پا کرده بود. زنگی چندین نبرد علیه صلیبی‌ها انجام داد تا بیت المقدس را از سلطه آن‌ها‌‌ رها سازد. 

استراتژیست‌های داعش تلاش کردند با استفاده از این موضوع، نوعی مقایسه را در ذهن کسانی که با تاریخ مسجد مذکور آشنایی دارند، ایجاد کرده و غیرمستقیم، نوع و گستره حکومتی را که در پی استقرار آن هستند، نشان دهند؛ حکومتی که بتواند بر ایران نیز غلبه کند و قادر به مبارزه با غرب باشد. 

داعش می خواست در جریان این سخنرانی در نماز جمعه، «خلیفه» خود را به بهترین نحو ممکن به دیگران بشناساند؛ از لباس و ظاهر بغدادی گرفته تا دوربین‌های استفاده شده برای تصویربرداری از مراسم، همه و همه برای انتقال پیام‌های مدنظر داعش مورد استفاده قرار گرفته بود. پنج دوربین «اچ دی» در درون و بیرون مسجد مستقر شده بود که همگی تحت کنترل یک تکنسین یا کارگردان قرار داشت و در پایان یک فیلم ۲۱ دقیقه‌ای از آن استخراج شد. 

مروان شحاده، کار‌شناس اردنی در این زمینه می‌گوید: «داعش بر این باور است که اهمیت جنگ رسانه‌ای با جنگ نظامی برابر است. در همه فعالیت‌های داعش، رسانه نقش مهمی دارد؛ افزون بر این، آن‌ها تلاش دارند با همه منابع مالی و انسانی که از سراسر جهان عرب و جهان اسلام به دست آورده‌اند، توانایی‌های خود را ارتقا بخشند». 

به گفته شحاده، داعش این فرصت را داشته که خود را به پیشرفته‌ترین فن آوری‌ها تجهیز کند. وی اشاره می‌کند که با تحلیل ویدئوهای اخیر منتشره از سوی این گروه، می‌توان دریافت که آن‌ها فن آوری‌های پیشرفته و اپراتورهای حرفه‌ای دارند. از سوی دیگر، داعش در بحث رسانه بسیار «سخاوتمندانه» رفتار می‌کند و پول خوبی به افراد حرفه‌ای که با این گروه همکاری می‌کنند می‌پردازد. 

داعش چند واحد رسانه‌ای دارد که وظیفه تولید و انتشار محتوای آنلاین رسانه‌ای را بر عهده دارند. واحد‌های «الفرقان» و «الاتسام»، مسئول تولیدات بصری هستند. الفرقان بر پوشش حوزه جنگ نظامی و نشان دادن قدرت داعش و الاتسام نیز بر فعالیت‌های اجتماعی و به اصطلاح مذهبی این گروه متمرکز است. 

عمر کیاد، تحلیلگر و روزنامه نگار فلسطینی که گروه داعش را از آغاز فعالیتش تاکنون مورد مطالعه قرار داده، می‌گوید: «داعش یک گروه ایدئولوژیک است. در نتیجه آن‌ها برای انتقال پیام خود به رسانه‌های مرسوم اعتماد ندارند. این گروه برای اشاعه ایده‌های خود عمدتاً به واحدهای رسانه‌ای خود متکی است و شرایط دشواری را بر روزنامه نگارانی که می‌خواهند در مناطق تحت کنترلش فعالیت کنند، اعمال می‌کند. این افراد باید به داعش ابراز وفاداری کنند و تولید هرگونه محتوایی که خارج از موارد مدنظر این گروه باشد، خطر مرگ را برای آن‌ها به همراه دارد». 

واحد رسانه‌ای داعش در چندین مورد ویدئوهایی سریالی برای تبلیغ گروه و ایدئولوژی آن ساخته است. در یک بخش از مجموعه «پیام‌های رسانه‌ای از سرزمین نبردهای حماسی»، شمار بسیاری از نیروهای خارجی عضو گروه به تصویر کشیده شده‌اند. یک مجموعه دیگر این گروه با نام «شعله‌های جنگ» که به زبان انگلیسی ساخته شده، اعضای این گروه را در نبردهای سنگین نشان می‌دهد و آشکارا برای فرستادن پیامی به غرب ساخته شده است. 

داعش همچنین تلاش دارد با به تصویر کشیدن اعضای این گروه در حالی که مشغول توزیع اقلام ضروری میان مردم هستند، چهره‌ای مهربان از خود به نمایش بگذارد. کیاد در این زمینه می‌گوید: «در برخی ویدئو‌ها، آن‌ها اصرار دارند چهره‌ای انسانی از نیروهای خود به نمایش بگذارند و هر جا که لازم باشد، آن‌ها را با لبخندی بر لب به تصویر می‌کشند». 

اما با وجود این، مشهور‌ترین ویدئوهای داعش همان‌هایی است که گردن زدن افرادی که داعش آن‌ها را «مرتد» و «کافر» می‌خواند در دل کویر به تصویر می‌کشد. این ویدئو‌ها نیز بخشی از راهبرد گسترده‌تر رسانه‌ای داعش برای تحکیم تصویر و اشاعه ترس و وحشت در دل مردم است. 

شحاده با اشاره به این موضوع می‌گوید، این راهبرد توانسته با موفقیت همراه باشد، زیرا داعش موفق شده در برخی نبرد‌ها چه در سوریه و چه در عراق، بدون جنگیدن پیروز شود. به باور آن‌ها، این امر مرهون راهبرد رسانه‌ای در پیش گرفته از سوی گروه است که علیه همه مخالفان به کار برده می‌شود. نکته جالب اینجاست که داعش در ویدئوهای خود هرجا لازم باشد پیامی به غرب منتقل شود، از زبان انگلیسی استفاده می‌کند و افرادی با لهجه بریتانیایی و آمریکایی هم دارد که متن ویدئو را بخوانند. 

داعش حتی یک بازی رایانه‌ای طراحی کرده که جنبه‌های مختلف نبردهای این گروه را به نمایش می‌گذارد و در آن، مکان‌های مشابه مناطق فعالیت این گروه و همچنین متن‌های صوتی دربردارنده ایدئولوژی آن مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این بازی از طریق دستکاری بازی مشهور «سرقت بزرگ اتومبیل» (GTA) ساخته شده و لوگو بازی اصلی هنوز در آن قابل مشاهده است. 

به هر حال، کیاد با اشاره به مجموعه این موارد می‌گوید: «محتواهای اینچنینی برای عضوگیری داعش ضروری است. این بهترین شیوه تبلیغ ایده‌های آن‌ها به شمار می‌رود».