چرا اعراب به داعش حمله می‌کنند؟

مشارکت پنج کشور عرب در حملات هوایی علیه داعش در سوریه، یک پیشرفت جدید و مهم در منطقه محسوب می شود. هنوز کاملا مشخص نیست که این کشورها چه نقشی در آنچه پنتاگون به عنوان «مشارکت و حمایت» در این عملیات توصیف کرده، ایفا کرده اند اما مسئله بیش از آنکه به قدرت نظامی مربوط شود، اقدامی نمادین است.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از سی ان ان، برای آمریکا بسیار اهمیت داشت که مانع از شکل گیری این برداشت شود که حمله غربی دیگری به یک کشور خاورمیانه ای صورت نمی گیرد و تاکید کند که مخالفت با داعش از میان جهان مسلمان و عرب که تعداد قابل توجهی از قربانیان داعش از همین منطقه می آیند، شکل گرفته است.

اما این مشارکت برای کشورهای عرب چه سودی خواهد داشت؟

این اقدام بازتاب ترکیبی از نگرانی ها در مورد امنیت داخلی این کشورها و وجهه بین المللی شان است. این مشارکت در دراز مدت و ورای نگرانی ها در مورد خود داعش، بازتاب تمایل کشورهای عرب به بازی کردن نقشی فعال تر در امنیت منطقه ای است اما در عین حال خطرات ناشی از تبدیل شدن هرکشوری به پلیس منطقه را نیز به نمایش می گذارد.

نخست اینکه این کشورها داعش را تهدیدی برای امنیت داخلی خود می دانند. ایدئولوژی داعش نه تنها «غرب کافر» را محکوم می کند، بلکه قویاً تاکید دارد که رژیم های فعلی در کشورهای عربی خودشان سرنگون شوند و با یک خلافت جایگزین شوند.

عربستان که تصدیق کرده نیروی هوایی اش در حملات روز سه شنبه شرکت داشته، طی سال 2003 تا 2004 قربانی حملات القاعده بوده و اردن توسط گروهی به سرکردگی ابومصعب الزرقاوی بمباران شد. 

در میان این پنج کشور، امارات جنگ طلب ترین کشور علیه داعش محسوب می شود و مقامات آمریکا می گویند نیروهای اماراتی اخیرا شبه نظامیان تندرو در لیبی را هدف قرار داده اند که البته این ادعا از سوی وزیر امارات رد شد. اما اگر این خبر صحت داشته باشد، نشانه دیگری از افزایش ابراز وجود نظامی این کشور کوچک اما ثروتمند است. 

دوم اینکه برای برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس، به خصوص قطر این نگرانی وجود دارد که برخی در غرب آنها را به دلیل خیزش داعش مورد سرزنش قرار دهند. چندین کشور حاشیه خلیج فارس درست مانند غرب به تجهیز و تامین مالی گروه های مختلف مخالف سوری پرداخته اند.

این کشورها می گویند تنها مخالفان میانه رو را تامین مالی کرده اند و با وجود آنکه در میان آنها اسلامگرایانی به چشم می خورد اما آنها عضو داعش نبودند. اتهاماتی علیه قطر نیز وجود دارد مبنی بر اینکه این کشور جبهه النصره، یکی از وابستگان القاعده را از نظر مالی حمایت می کند. 

در این میان این شانس وجود دارد که نمایشی نادر از همبستگی میان قطر و امارات که به دلیل رویکردهای متفاوت در مورد اسلام گرایان منطقه با هم اختلاف دارند، ایجاد شود.

نیروهای هوایی هر دو کشور در اعمال منطقه پرواز ممنوع در لیبی شرکت داشتند اما از آن زمان از جناح های متفاوتی در لیبی حمایت کرده اند. در واقع نخست وزیر لیبی، هواپیماهای قطری را متهم به تلاش برای رساندن تسلیحات به شبه نظامیانی که فرودگاه طرابلس را به دست گرفته بودند، کرد.

این تفرقه آشکار اعتبار سیاست خارجی شورای همکاری خلیج فارس را تضعیف کرده، به همین دلیل است که اتحاد علیه داعش برای بازیگران مهم منطقه ای از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 

وزیر کشور عربستان همواره نگرانی خود از تامین مالی گروه های تندرو را ابراز داشته است. با این حال چندین هزار شهروند سعودی برای مبارزه به سوریه رفته اند که البته عربستان با تکذیب این مسئله اعلام می کند که مذهب شان خلاف ریختن خون بی گناهان است.

شرایط امروز برای ریاض یادآور دوره پس از 11 سپتامبر است؛ زمانیکه تحلیل گران آمریکایی به جد ارزش اتحاد با عربستان را زیرسوال بردند. عربستان طی سال جاری به عنوان بخشی از واکنش به داعش، نشست منطقه ای ضدتروریستی را در سالگرد حادثه 11 سپتامبر برگزار کرد.

اما شرکت در یک ائتلاف به سرکردگی آمریکا برای این پادشاهی مسئله ای دراماتیک است که از سال 1991، زمانیکه نیروهای حاشیه خلیج فارس در ائتلاف آمریکا برای آزادسازی کویت از اشغال عراق شرکت کردند، رخ نداده است. نیروهای عربستان طی سال های اخیر در جنگ با شبه نظامیان حوثی که تقریبا به طور کامل از سوی رسانه های غربی نادیده گرفته شد، شرکت داشته اند. اما هر دوی این درگیری ها در خاک کشور مقابل بود و ابعاد دفاعی داشت.

ابراز وجود نظامی چشمگیرتر این کشورها و شورای همکاری خلیج فارس با ارتش هایی بزرگتر در مصر و اردن نیز روندهای مهم منطقه ای هستند که باید مورد توجه قرار گیرند. 

کشورهای حاشیه خلیج فارس مشتاق افزایش ظرفیت محدود نظامی شان و کاهش وابستگی به آمریکا هستند چراکه آمریکا همیشه در منطقه نیست که از آنها حمایت کند. برخی در این منطقه، از جمله امیر قطر نارضایتی خود از اینکه آمریکا اقدامات کافی برای پایان دادن به درگیری های سوریه نداشت و باید مداخله عربی در این مورد صورت می گرفت را ابراز داشته اند.