حکم استخاره در ازدواج

پسری 29 ساله‌ام، به خواستگاری دختری رفتم که از نظر اخلاق و طرز فکر با هم تفاهم داریم ولی خانواده او می‌گویند استخاره گرفتیم بد آمده است. آیا برای ازدواج باید استخاره گرفت؟ شرایط آن چیست؟ آیا عمل به استخاره در این نوع موارد جائز است؟

برخی افراد عادت دارند که برای انجام هر کار کوچک و ساده ای متوسل به استخاره شده و همچنین برای تصمیمات مهم زندگی خود که باید درباره اش به تحقیق و تفکر بپردازند، به راحتی تن به استخاره می دهند. آیا برای موضوع مهمی مثل ازدواج هم می توان استخاره کرد؟ 

 

استخاره چیست؟

استخاره از مفاهیمی است که علی رغم تمسک بسیاری از افراد جامعه به آن، چیستی و چرایی و حقیقت آن مورد سوال است.

استخاره در اصل به معنای طلب خیر نمودن است. واژه استخاره در منابع حدیثی شیعه و سنی معمولا به دو معنا بکار رفته است:

نخست : به معنای عام یعنی طلب خیر نمودن از خدا در تمام امور، اینکه برای مومن بهتر است در کارها و تصمیمات خود از خدا طلب خیر کند و در قلب و نیت و عملش امور را به خدا واگذار کند و از او بخواهد امورش ختم به خیر شود. طبق این معنا، استخاره به زمان و مکان و شرایط خاصی اختصاص ندارد. این استخاره در واقع نوعی دعا است نه مشاوره. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است که فرمودند: یقول الله عز و جل: من شقاء عبدی ان یعمل الاعمال و لا یستخیرنی (1)

دوم : استخاره به معنای خاص؛ در این معنا مومن با انجام یکسری اعمال در پی این است که بداند کاری که می خواهد انجام دهد آیا به خیر اوست یا نه. این استخاره در حقیقت نوعی مشورت با خداست. معمولا این نوع از استخاره میان عموم مردم شایع است. از دیرباز محققان زیادی در خصوص ماهیت و آداب و روش های این نوع استخاره کتاب ها و رساله ها نوشته اند.

 

استخاره در روایات چه جایگاهی دارد؟

استخاره به معنای خاص آن نزد عموم فرقه های اسلامی مورد پذیرش است. روایات زیادی درباره آن وجود دارد و و نوعی اجماع از ناحیه محققان شیعه و سنی درباره آن می توان مشاهده کرد. در روایات استخاره روش های مختلفی ذکر شده است: استخاره به قرآن (با بیش از 5 روش)، استخاره با تسبیح (با بیش از 6 روش)، استخاره با رقعه- برگ کاغذ- (با بیش از 9 روش)، استخاره با نماز و دعا (با بیش از 5 روش)، استخاره با بندق – گل خشک شده شبیه مهر- (با بیش از 4 روش)، استخاره با سنگ ریزه (با بیش از 5 روش) و استخاره به روش استشاره. شایع ترین نوع استخاره، استخاره با قرآن و تسبیح است که در کتب روایی درباره آنها صحبت شده است.

قبل از استخاره باید همه مقدمات  و شرائط لازم را بر هر کاری فراهم ساخت از قبیل مطالعه و فکر، مشورت با اهل فن و افراد  مجرب، اگر اقدامات فکری و فیزیکی دیگری از قبیل بررسی و تحقیق لازم باشد باید به انجام  رسانید

استخاره در چه اموری و در چه زمان هایی جایز است؟ آیا برای انجام همه امور می توان دست به استخاره زد؟

در این راستا باید گفت استخاره درباره واجبات و محرمات وجهی ندارد. حتی در امور مکروه نیز معنا ندارد؛ استخاره درباره امور بی اهمیت و پیش پاافتاده نیز صحیح نیست. همچنین در کاری که می توان با عقل و مشورت و علم به آن رسید، استخاره جایگاهی ندارد.

بنابراین می بایست در هنگام تصمیم بر هر کاری ابتدا عقل خود را حاکم کرده و از آن نظر بخواهد.  قبل از استخاره باید همه مقدمات  و شرائط لازم را بر هر کاری فراهم ساخت از قبیل مطالعه و فکر، مشورت با اهل فن و افراد  مجرب، اگر اقدامات فکری و فیزیکی دیگری از قبیل بررسی و تحقیق لازم باشد باید به انجام  رسانید

 حال اگر بعد از مشورت نیز عقل راه به جایی نبرد و هنوز زاویه هایی وجود دارد که ناشناخته و مبهم مانده و قابل کشف و شفاف نیست و نمی‌توان از طرق متعارف و معقول به نتیجه قطعی رسید و فرد پس از همه بررسی‌ها باز هم در یک حالت شک و تردید باقی می‌ماند در این صورت برای اطمینان خاطر و نجات از سردرگمی، می توان استخاره کرد. به شخص عالمی مراجعه کرده و از او می خواهند که به قرآن تفأل زند  یا آن که فرد دو رکعت نماز بخواند و هفتاد مرتبه استغفرا... بگوید یعنی طلب خیر از خداوند بکند تا با راهنمایی این کتاب آسمانی، از حیرت و اضطراب بیرون آید و ان شاءا... خداوند در این مسئله خیر او را قرار بدهد .

اما در مواقعی که شک و تردیدی نباشد استخاره به طور کلی جایی ندارد. مثلا درباره ازدواج و انتخاب همسر باید گفت‌و‌گو‌ها، تحقیقات و بررسی‌ها، مشورت‌های لازم و کافی انجام بگیرد. پس از این مراحل اگر همه ملاک‌ها و معیارهای ضروری و هم خوانی در دوطرف وجود داشت دیگر به استخاره نیاز نیست حالا چه از طرف خانواده پسر وچه از طرف خانواده دختر. استخاره در چنین مواردی اصلا جزو سنت‌های ما نبوده است.

 

پاسخ مراجع به پرسش: آیا استخاره برای ازدواج جائز است؟

پاسخ برخی از مراجع تقلید درباره حکم استخاره برای ازدواج را در جدول زیر می خوانید:

 

نام مرجع تقلید	فتوا
آیت الله خامنه ای	سعى کنید براى انجام کارهاى خود ابتدا تأمّل و دقّت کنید و با فکر کردن راه حل مناسب را پیدا کنید و چنانچه از این طریق به نتیجه نرسیدید، با انجام مشورت خود را از تحیّر خارج کنید و اگر از طریق مشاوره با اهل فنّ و خبره در آن مورد نیز به نتیجه نرسیدید و همچنان بر تحیّر باقى ماندید، نوبت به استخاره مى‌رسد؛ در هر صورت الزام شرعى در عمل به استخاره وجود ندارد ولى بهتر است بر خلاف آن عمل نشود.
حضرت آیت الله سیستانی	اشکال ندارد و واجب نیست. عمل به آن نیز واجب نیست.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی	استخاره نوعی مشورت با خداوند است، بدین معنی که اگر انسان در انجام یا ترک کاری مردّد شود ابتدا در اطراف آن فکر و اندیشه می کند اگر به نتیجه ای رسید طبق آن عمل می کند و گرنه با افراد کاردان و با تجربه و آگاه در مورد آن مشورت می کند اگر به نتیجه رسید طبق آن عمل می کند در غیر این صورت از طریق استخاره با خداوند مشورت نموده و مطابق آن عمل می نماید. عمل به استخاره واجب نیست، ولی حتّی الامکان مخالفت نشود. مگر این که مدّت قابل ملاحظه ای تأخیر بیندازد و بعد اقدام کند.
آیت الله علوی گرگانی	برای ازدواج و امثال آن در صورتی می توان استخاره کرد که مشورت و تحقیق انجام گیرد و همچنان دچار تردید باشد و در این صورت استخاره مانعی ندارد و عمل به استخاره وجوب اخلاقی دارد، یعنی اگر عمل نکند و ضرر کند خود او مقصر است. البته اگر قصد اهانت و بی توجهی به استخاره را داشته باشد گناه کرده است.
آیت الله سید محمد حسینی شاهرودی	برای ازدواج می توان استخاره نمود و تفصیل آن در کتب مختصه ذکر شده است و مخالفت با استخاره ممکن است موجب پشیمانی شود.

استفاده ابزاری از استخاره ممنوع!

نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که درباره ازدواج بعضی از خانواده‌های دختر یا پسر گاهی می‌خواهند بنا به دلیلی جواب منفی بدهند ولی استخاره را بهانه می‌کنند و به طرف مقابل می‌گویند که مشکل خاصی نیست اما چون استخاره گرفته‌ایم و بد آمده است پاسخمان منفی است. این خانواده‌ها باید بدانند که این شیوه برای ارائه پاسخ منفی به خواستگار روش درستی نیست و در حقیقت یک نوع توسل به کذب است. اگر واقعا این خانواده به این ازدواج تمایلی ندارند و برای آن مانعی می‌بینند به صورت روشن دلیل اصلی خود را بیان کنند ولی اینکه برای این کار متوسل به استخاره بشوند راه صحیحی نیست.

 

پی‌نوشت‌ها:

1- وسائل الشیعه، ج8، ص79

 

فرآوری: نسرین صفری