برآورد یک میلیارد دلاری برای پروژه 20 میلیون دلاری «محمد»!

با رونمایی از لوکشین فیلم سینمایی «محمد» و ارائه شفاف اطلاعات درباره این پروژه، روزشمار نمایش این فیلم در افتتاحیه جشنواره فیلم فجر آغاز شد تا بدین ترتیب این اثر سینمایی با مهم‌ترین رویداد فرهنگی ایران وارد فضای جشنواره‌ای شود اما مقصد اصلی این اثر در سطح بین‌المللی، جشنواره «برلین» خواهد بود؛ رویدادی که برای عدم راهیابی این اثر به آن، شاهد تحرکات بسیار شدیدی هستیم و مسئولان این جشنواره را در بزنگاهی مهم برای انتخاب میان سیاست و سینما قرار داده است.


 فیلم «محمد» (ص) تازه‌ترین اثر مجید مجیدی و عظیم‌ترین پروژه تاریخ سینمای ایران که با حضور بسیاری از بزرگان سینمای جهان تولید شد، بالاخره در آستانه میلاد حضرت رسول (ص) و در هفته وحدت با حضور اهالی رسانه رونمایی شد و اهالی رسانه با حضور در شهرک سینمایی ساخته شده برای این فیلم سینمایی در جاده قم، تقریباً همه آنچه درباره این پروژه عظیم سینمایی مطرح شده بود را مورد پرسش قرار دادند تا ابعاد فنی و مالی این پروژه سینمایی مشخص شود و بتوان درباره مسیر پیش روی این اثر سینمایی به صورت شفاف‌تر سخن به میان آورد.

جذاب‌ترین بخش از فیلم «محمد» که قرار است به صورت افتخاری برای نخستین بار به صورت کامل در افتتاحیه جشنواره فیلم فجر به نمایش درآید، اعتبارات این پروژه بود؛ اعتباراتی که بخش قابل توجهی از آن برای شهرک سینمایی «محمد» صورت پذیرفته بود. برای ساخت این شهرک چند منظوره در وسعتی 220 هکتاری، برای بخش مکه 141 میلیارد، کلیسای بصرا 69 میلیارد، شهر مدینه 42 میلیارد و سالن اجتماع 12 میلیارد ریال هزینه شده است.

همچنین هزینه خرید تجهیزات سینمایی برای ساخت فیلم را 79میلیارد ریال، برای تحقیق و پژوهش 6 میلیارد، فیلمنامه 3 میلیارد، پیش تولید 152 میلیارد، تولید 310 میلیارد و پس از تولید 151 میلیارد ریال هزینه شد که مجموع آن به بیش از 623 میلیارد ریال رسید و در واقع هزینه تولید پروژه سینمایی محمد (ص) که عمدتاً از بازیگران ایرانی بهره برده، معادل حدود 20 میلیون دلار (با در نظر گرفتن اندکی نوسانات ارزی در دوره تولید) بوده که 10 میلیون دلار پایین‌تر از برآوردهای داخلی است.

طبیعتاً بودجه فیلم «محمد» هیچ نسبتی با بودجه پروژه‌های هالیوودی و به ویژه بلک باسترها ندارد و چیزی در حدود یک هفتم تا یک پانزدهم پروژه‌های هالیوودی برای ساخت این اثر هزینه شده که شاید مهم‌ترین علت کاهش چشمگیر هزینه، استفاده از بازیگران ایرانی به جای بازیگران مطرح بین‌المللی است؛ رویکردی که به زعم مجیدی نکته مثبت فیلم است اما قطعاً حضور بازیگران مطرح بین‌المللی در این اثر، می‌توانست اکران جهانی‌اش و بازگشت هزینه و سودآوری‌اش را تضمین کند و در واقع بازیگران مطرخ جهان علاوه بر کیفیت بازیگری، تضمین اکران آمریکای شمالی و اکران جهانی را با خود به همراه می‌آوردند.

در این میان اما تلاش‌ها برای تخریب موقعیت این اثر بالا گرفته و یکی از رسانه‌های فارسی زبان در تحلیلی عجیب و دور از منطق ادعا کرده بود: «گمانه‌زنی‌هایی درباره بودجه فیلم مجیدی وجود دارد. برخی ناظران می‌گویند بودجه این فیلم از ۲۵۰ میلیون دلار تجاوز کرده و برخی حتی از یک میلیارد دلار سخن در میان آورده‌اند. مجید مجیدی اما این گمانه‌زنی‌ها را رد کرده و گفته که پس از نمایش فیلمش در یک نشست خبری بودجه ساخت آن را اعلام خواهد کرد. این فیلم احتمالاً در جشنواره فیلم فجر به نمایش درمی‌آید، اما آیا صحنه فیلم فجر برای اهداف تبلیغی آن کفایت می‌کند؟»

همین رسانه ضمن متهم کردن جایزه «آسیاپاسفیک» و جشنواره «برلین» به معامله گری، این بده بستان را در راستای پایان چالش ایران با جشنواره‌ها تعبیر کرده و نوشته است: «پیام «آسیا پاسیفیک» به برلین و کن این بود: سینمای اجتماعی ایران را می‌پسندید؟ فیلمی مانند «شیار ۱۴۳» یا «پیامبر» را به نمایش بگذارید، بعد با خیال آسوده از هر کس که مایل‌اید حمایت کنید.» اما در علنی‌ترین تحرک رسانه‌ای برای عدم نمایش این فیلم در جشنواره‌های بین‌المللی و بایکوت «محمد» به همین عبارات بسنده نشده است و این رسانه هلندی، رسماً اقدام به کشیدن خط و نشان برای جشنواره «برلین» نمود.

این رسانه به صراحت توشت: «بعید به نظر می‌رسد که جشنواره فیلم برلین این آمادگی را داشته باشد که به قیمت پشتیبانی از سینمای اجتماعی و مستقل ایران، صحنه جهانی برلیناله را در اختیار دولت اعتدال قرار دهد که مخالفان مذهبی‌اش را رسوا کند. پیش از این «آواز گنجشک‌ها»ی مجیدی در برلین به نمایش درآمده بود. اما جیک جیک گنجشک‌ها طبعاً ملایم‌تر از قیل و قال اخیر است.» تا بدین ترتیب سینما در این دوران علاوه بر هجمه در داخل، در سطح بین‌المللی نیز با چنین فشارهایی مواجه باشد و کار برای مدیران سینمای ایران و متولیان پروژه «محمد» به ویژه شخص مجید مجیدی دشوارتر از قبل گردد.

البته تلاش‌ها برای توقف این پروژه و عدم نمایش بین‌المللی به برخی جریان‌های خاص حاضر در اروپا و آمریکا محدود نمی‌شود و با وجود آنکه مجید مجیدی تاکید کرده در این فیلم سینمایی، چهره حضرت محمد (ص) به نمایش در نیامده، برخی در کشورهای عربی نیز روند مشابهی را در پیش گرفته‌اند. «عباس شومان» معاون شیخ الازهر است که در گفتوگو با روزنامه «المصری الیوم» عنوان کرد: «تلاش ایران برای اکران فیلمی که در آن پیامبر اکرم(ص) به تصویر کشیده شود مخالف اصول اسلامی و عقیده اهل سنت است. الازهر با هر فیلم سینمایی که در آن انبیا و صحابه به تصویر کشیده شود مخالف است حال ایران باشد یا کشور اسلامی یا غیراسلامی دیگر و الازهر باید جلوی ورود چنین فیلمی به مصر را بگیرد و در کمین باشد تا بتواند از اصول عقاید اسلامی حمایت کند.»

ارزیابی‌‌ها و قضاوت‌های شتاب‌زده درباره پروژه «محمد» در شرایطی به اوج می‌رسد که نمایندگانی از جشنواره برلین در تهران به تماشای این اثر مهم سینمای ایران نشسته‌اند و چراغ سبز برای پذیرش این فیلم در جشنواره بین‌المللی برلین را داده‌اند و در همین راستا نیز مجید مجیدی، تازه‌ترین ساخته‌اش را برای نمایش روی پرده سینماهای برلین آماده می‌کند اما آیا چنین اتفاقی رخ خواهد داد یا در این بزنگاه تاریخی، جشنواره برلین میان سینما و سیاست، سیاست را انتخاب می‌کند و بایکوت تازه ترین اثر مجید مجیدی از آلمان آغاز می‌شود؟

در این پروژه سینمایی، علاوه بر مجید مجیدی که به عنوان کارگردان «محمد (ص)»، رضا میرکریمی به عنوان مشاور کارگردان، بیژن میرباقری و سیروس حسن‌پور به عنوان کارگردان‌های یونیت دوم، لوکا لاچین به عنوان دستیار اول کارگردان و برنامه ریز، علی سبزواری، حسن نجفی، بهزاد رفیعی، محسن قرایی به عنوان دستیاران کارگردان تنها تیم کارگردانی این اثر هستند که سناریو‌ آن را کامبوزیا پرتوی و مجید مجیدی با همکاری حمید امجد نوشته‌اند، در چندین کشور به جز ایران فیلمبرداری شده تا در ‌‌نهایت این فیلم عظیم به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی نمایش داده شود اما چهره‌های بین‌المللی شاخص این پروژه چه اشخاصی هستند؟

فیلمبردار مطرح ایتالیایی که سه جایزه‌ی اسکار را گرفته است و به‌ عنوان فیلمبردار با همراهی حمید خضوعی ابیانه هنرمند ایرانی فیلم محمد (ص) مجید مجیدی را در قاب دوربینش ثبت کرده است، می‌گوید که کتاب نقاشی محمود فرشچیان منبع الهام ایده‌هایش برای فیلمبرداری این فیلم بوده است.

ویتوریو استرارو برنده سه اسکار فیلمبرداری برای «اینک آخرالزمان»، «آخرین امپراتور» و «قرمزها»

«ویتوریو استورارو» که برای فیلم‌های «اینک آخرالزمان» (1979)، «آخرین امپراتور» (1987) و «قرمزها» (1981) سه جایزه اسکار گرفته و در فیلم برتولوچی به نام «آخرین تانگو در پاریس» حضور داشته، در گفت‌وگویی با باب فیشر در یک مجله سینمایی آمریکایی (MovieMaker) که در رسانه‌های ایرانی بازنشر داده نشد، خاطره خود از پیوستن به پروژه «محمد (ص)» را اینگونه نقل کرده است: «سال 2010 که با رشید بن هادی (کارگردان) در پروژه‌ای در الجزایر همکاری می‌کردم، برای اینکه اسلام را بهتر بشناسم خواندن کتابی درباره زندگی پیامبر محمد (ص) را شروع کردم. به محض اینکه خواندن آن کتاب را تمام شد، مثل یک رویای جادویی ایمیلی را دریافت کردم با این مضمون که آیا علاقه‌مند هستم در ساخت بخش اول یک سه گانه درباره زندگی محمد (ص) حضور داشته باشم؟» به این ترتیب مجید مجیدی و مهدی حیدریان (تهیه‌کننده) در ژوئن سال 2010 ملاقاتی با استورارو در رم داشتند و او را به خدمت گرفتند. 

«اسکات ای. اندرسون» (برنده اسکار برای طراحی جلوه ویژه «باب» در 1996) طراحی جلوه‌های ویژه این فیلم از جمله حمله سپاه ابرهه را برعهده داشته است. در کارنامه کاری اندرسون طراحی جلوه ویژه فیلم‌های «ماجراهای تن تن»، «ترمیناتور 2» «دروازه‌ نهم»، «کینگ‌ کنگ»، «استخوان‌های دوست‌داشتنی» و... دیده می‌شود. 

اسکات ای. اندرسون طراح جلوه ویژه فیلم‌های «ماجراهای تن تن»، «ترمیناتور 2» و «کینگ‌ کنگ»...

«میلژن کرکا کلژاکویچ» برنده جایزه «سزار» و «آکادمی فیلم اروپا» و همچنین نامزد دریافت جایزه «اِمی» (اسکار تلویزینی) به عنوان طراح تولید، صحنه و دکور این فیلم معرفی شده است.

طراحی گریم «محمد (ص)» هم به «جیانتو دِروسی» ایتالیایی سپرده شده که برای دریافت جایزه «بفتا» نامزد شده بود. او همچنین گریم فیلم‌هایی مانند «آخرین لشکر - The Last Legion» (طراح گریم)، «مردی با ماسک آهنی» (گریمور اصلی)، «روزی روزگاری در غرب» (گریمور)، «1900» (اثر 1976 - گریمور) را برعهده داشته است. 

جیانتو دِروسی طراح گریم «آخرین لشکر»، «روزی روزگاری در غرب» و...

«الله رخا رحمان» هندی که او را با نام «ای.آر. رحمان» می‌شناسند، آهنگسازی فیلم را انجام می‌دهد. او تاکنون برنده جوایز بسیاری از جمله 15 جایزه «فیلمفیر»، چهار جایزه ملی فیلم هند، دو جایزه «گِرَمی»، یک جایزه «بفتا»، یک جایزه «گلدن گلوب» و دو جایزه «اسکار» شده و مجله تایم در سال ۲۰۰۹ او را در لیست «تایم ۱۰۰» به عنوان یکی از صد فرد تأثیرگذار در جهان جای داده است. «ای.آر. رحمان» که برای ساخت موسیقی فیلم «میلیونر زاغه‌نشین» دو جایزه اسکار گرفته است، به عنوان آهنگساز با این پروژه همکاری می‌کند و گفته می‌شود، او تاکنون اتودهایی از موسیقی را برای این کارگردان ایرانی فرستاده است. رحمان البته برای ساخت موسیقی فیلم «127 ساعت» هم نامزد دریافت جایزه‌های گلدن گلوب، بفتا و اسکار شد.

ای.آر. رحمان برنده اسکار برای میلیونر زاغه‌نشین و 127 ساعت

«مایکل اُ کانر» انگلیسی و برنده اسکار نیز به عنوان طراح لباس «محمد (ص)» فیلم محمد (ص) از او نامبرده می‌شود. در کارنامه کاری اُ کانر، دریافت جایزه‌های اسکار و بفتا برای «دوشِس» و نامزدی جایزه‌های اسکار و بفتا برای «جِین اِیر» دیده می‌شود. او همچنین طراحی لباس «قاضی دِرِد»، «آخرین پادشاه اسکاتلند» و «عقاب» را در کارنامه دارد.

«جیان فرانکو فوماگالی» ایتالیایی طراحی آکسسوار فیلم را برعهده داشته است. او طراحی صحنه‌ی نسخه سوم سه‌گانه مشهور «پدرخوانده» را در کارنامه دارد.

«لوکا لاچین» ایتالیایی هم که دستیار اول کارگردانان تعدادی از پروژه‌های اسم و رسم‌دار سینمای جهان از جمله «007: کازینو رویال»، «007: ذره‌ای آرامش»، «دار و دسته نیویورکی»، «تعادل» و... بوده، در «محمد (ص)» برنامه‌ریز و دستیار مجید مجیدی است.

مهدی پاکدل در نقش ابوطالب، علیرضا شجاع‌نوری در نقش عبدالمطلب، محسن تنابنده در نقش ساموئل، داریوش فرهنگ در نقش ابوسفیان، مینا ساداتی در نقش آمنه، ساره بیات در نقش حلیمه و پانته‌آ مهدی‌نیا در نقش فاطمه بنت‌اسد از بازیگران این فیلم هستند و ظاهراً تصویر منتشر شده از علیرضا شجاع نوری باعث شده برخی گروه‌ها از جمله برخی مسئولان دانشگاه الازهر تصور کنند که چهره حضرت محمد (ص) در این فیلم به تصویر کشیده شده، حال آنکه شجاع نوری نقش جد پیامبر خدا را برعهده داشته است.